‌غیبت چیست؟

بهتر است معنای غیبت را از فرمودۀ رسول گرامی صلی الله علیه و سلم بدانیم:

از پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم در مورد غیبت سؤال شد، فرمود: «غیبت یعنی این که از برادرت به گونه ای یاد کنی که نمی پسندد. گفته شد: اگر برادرم عیبی را که من می گویم داشته باشد؟ فرمود: اگر آنچه می گویی در او باشد غیبت او را کرده ای، و اگر نباشد به او تهمت بسته ای». صحیح مسلم(2589).

جرجانی در تعریف غیبت می گوید: غیبت یاد کردن بدیهای کسی در غیاب اوست، بشرط آنکه شخص دارای آن بدیها باشد، و در غیر این صورت بهتان است، و اگر مواجهه گوید شتم است. (تعریفات جرجانی).
بنابر زشت بودن غیبت و عواقب وخیمش دین اسلام غیبت را بر پیروان خود حرام قرار داده و آنرا از گناهان کبیره شمرده است.

احوال غیبت کنندگان پس از وفات، در عالم برزخ:

از رسول اکرم صلی الله علیه و سلم روایت است که در شب معراج اقوامی را دید که ناخن هایی از مس دارند و با آن چهره و سینه هایشان را می خراشند، آنگاه رسول الله صلی الله علیه و سلم از جبرییل علیه السلام در مورد آن ها پرسید جبرییل علیه السلام در پاسخ به ایشان گفت: «اینان کسانی هستند که گوشت های مردم را می خورند و به آبرویشان متعرض می شوند». سنن ابو داود (4878).

قرآن کریم زشتی غیبت را اینگونه به تصویر می کشد:

یكىاز صریحترین آیات در نكوهش غیبت، آیت 12 سوره الحجرات است: الله متعال می فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضًا أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِیمٌ».
«ای مؤمنان از بسیاری گمان ها پرهیز کنید [چرا که] بعضی از گمان ها گناه هست و[در امور یکدیگر] جاسوسی نکنید و غیبت یکدیگر را نکنید. آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده اش را بخورد که قطعاً آن را نمی پسندید، و از الله بترسید، بیگمان الله توبه پذیرِ مهربان است».

وقتی بخواهیم زشتی و بزرگی گناه را بدانیم، آن گناه را با دیگر گناهان بزرگ مقایسه می کنیم. در این آیت، غیبت با خوردن گوشت مسلمان مرده مقایسه شده است! گوشت انسانی یا مرده ای که رابطه برادرى هم در میان است. از این مقایسه مىتوان دریافت كه غیبت تا چه اندازه زشت و ناپسند است!

رسوایی در انتظار غیبت کننده است:

رسول کریم صلی الله علیه وسلم می فرماید: «اى گروهى كه به زبان ایمان آورده است و در قلبش ایمان نیست، غیبت مسلمانان را نكنید، و در صدد كشف عیوب آن ها نباشید، چرا كه هر كس در صدد كشف عیوب برادر مسلمانش باشد، الله تعالی در صدد كشف عیوب او خواهد بود تا آنجا كه در درون خانه اش رسوایش مى كند». سنن ابو داود (4880) و مسند احمد (19776) و صحیح الجامع البانی (7984).

نعمت زبان و سخن گفتن:

الله تعالی می فرماید: «الرَّحْمَنُ (1) عَلَّمَ الْقُرْآنَ (2) خَلَقَ الْإِنْسَانَ (3) عَلَّمَهُ الْبَيَانَ (4)» سورۀ الرحمن. ««(پروردگار) رحمن. * قرآن را آموزش داده‌ است.* انسان را آفریده است. * به او سخن گفتن یاد داده‌است»».
زبان و بیان نعمتی بزرگی است که الله متعال برای انسان ارزانی نموده است، کسانی قدر این نعمت را می دانند که از آن محروم شده اند. پس برای محافظت و حراست از این نعمت بزرگ الهی و مقابله با انواع آفات به خصوص «غیبت»، لازم است تدابیر اساسی سنجیده شود چون پیشگیری بهتر از درمان است،

مفهوم عیب دیگران:

فاش ساختن عیب دیگران عنصری است که موجب تحقق آفت غیبت می شود. حالا فرق ندارد که آن عیب جسمانی باشد، یا اخلاقی، در اعمال او باشد یا در سخنش، و حتى در امورى كه مربوط به شخص او است مانند: لباس، خانه، همسر و فرزندان و مانند اينها.

مفهوم غیبت:

برخی از افراد تصور می کنند که غیبت فقط با گفتن تحقق پیدا می کند؛ در صورتی که اگر با اشارۀ دست، چشم، ابرو، پا، کنایه و گوشه زدن، نوشتن و…صفتی کسی را بیان نماید که او از آن کراهت دارد، آن نیز غیبت محسوب می گردد.

اسلام به آبرو و حیثیت هر مسلمانی ارزش قایل است:

اسلام همانگونه که برای جان و مال انسانها اهمیت و ارزش قائل شده است و هرگونه تعرض نسبت به آن را حرام اعلام کرده است، آبرو و حیثیت او را نیز محترم شمرده است.
پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم در این زمینه می فرماید:

«…همين اندازه از شر و بدي کافي است که شخص؛ برادر مسلمان خود را تحقير کند. تمام حقوق يک فرد مسلمان بر مسلمان ديگر حرام است: خونش، مالش و آبرویش».صحیح مسلم(2564).

«غیبت» از جمله عواملی است که حیثیت و آبروی انسان را به خطر می اندازد، به گونه ای که موجب لکه دار شدن آبرو و شخصیت انسان می گردد.
شخص غیبت کننده با غیبت و بدگویی از فردی که سالیان سال با کردار و گفتار نیک در میان مردم آبرومندانه زندگی کرده، به طوری که همگان از او به نیکی و بزرگی یاد می کنند، موقعیت اجتماعی و آبروی چندین ساله او را جریحه دار کرده و با این عمل زشت در حقیقت شخصیت او را ترور کرده است.

غیبت نمودن دوستی، محبت، وحدت را از بین می برد:

هیچ انسانی فطرتا دوست ندارد که کسی دیگری پشت سر او بدگویی نماید، و اگر بفهمد که کسی پشت سر او بدگویی کرده و آبرو و حیثیت او را پیش دیگران لکه دار نموده است، طبیعتا واکنش نشان داده و در صدد انتقام جویی می شود. البته «غیبت» از جمله عواملی است که محبت و صمیمیت و وحدت و انسجام جامعه را در معرض خطر قرار می دهد، و جامعه ای که به این آفت دچار شود، مهر و محبت، یک دلی و یک رنگی، صفا و صمیمت از آن جامعه رخت برمی بندد، و دشمنی و کینه، جایگزین آن خواهد شد.
پس بر هر مرد و زن مسلمان واجب است که از غیبت پرهیز کنند و یکدیگر را به ترک آن توصیه نمایند تا از الله و پیامبرش فرمان برده باشند و پرده برادران مسلمانشان را بپوشانند و عیوب آن ها را آشکار نکنند؛‌ چون غیبت از عوامل تنفر و کدورت و دشمنی و تفرقه در جامعه می باشد.