فضيلت و چگونگی روزۀ عاشورا

روز عاشورا روزی مبارك، باعظمت و داراي فضيلت بزرگ است. روزة گرفتن آن گناهان سال گذشته را محو مي كند، چنانكه از ابي قتاده رضی الله عنه روايت است كه: از رسول الله صلي الله عليه وسلم در مورد روزة عاشورا پرسيده شد آنجناب صلي الله عليه وسلم در جواب فرمود: «گناهان سال گذشته را محو مي كند». صحیح مسلم (1162). و مراد از محوگناهان، گناهان صغيره است، اگر گناه صغيره نداشته باشد پس اميد است از گناهان كبيره اش كاسته شود، اگر گناه كبيره نداشت پس مرتبه و مقام اين مؤمن ارتقا مي يابد. شرح صحیح مسلم از نووي 8/51.

ملا علي قاري در مرقاة از امام حرمين نقل مي كند كه روزه گرفتن روز عاشورا پاك كنندة گناهان صغيره است، و از قاضي عياض نقل مي كند كه نظر اهل سنت درين مورد همانا صغائر است، اما گناهان كبيره به توبه يا رحمت الهی محو مي گردد. مرقاه المفاتيح 4/291.

انواع روزة عاشورا:

علما روزة گرفتن عاشورا را به چهار نوع تقسيم نموده اند كه از قرار ذيل مي باشد:
نوع اول: روزه گرفتن نهم، دهم و يازدهم محرم.
نوع دوم: روزه گرفتن نهم و دهم محرم.
نوع سوم: روزه گرفتن نهم و دهم يا دهم با يازدهم محرم.
نوع چهارم: روزه گرفتن دهم محرم.
نوع اول: روزه گرفتن نهم و دهم و يازدهم محرم: اين نوع بهترين و افضلترين انواع آن بشمار مي رود و دليل افضليت آن حديث ابن عباس رضی الله عنهما است كه آنجناب صلي الله عليه وسلم فرمود: «روز عاشورا را روزه بگيريد و با يهود مخالفت ورزید، يك روز قبل و يك روز بعدش را نيز روزه بگيريد». شعب الایمان از بيهقي 3/365.
فوايدي كه در روزه گرفتن نهم و دهم و يازدهم محرم موجود است:

1- پاداش روزة يكماهه براي روزه دار داده مي شود زيرا يك نيكي در ميزان الهی برابر با ده نيكي است.
2- روزه گرفتن در ماه محرم بهتر از هر ماهي بعد از رمضان است.
3- با گرفتن روزة نهم و يازدهم همراه با دهم محرم، مخالفت با روزة يهود مي باشد.
4- گناهان يك سال قبل مورد عفو قرار مي گيرد مشروط بر اينكه از گناهان كبيره اجتناب ورزيده شود. بهجة الناظرين صـ 159.

نوع دوم: روزه گرفتن نهم و دهم محرم: درين مورد احاديث زيادي وارد است كه بطور نمونه حديثي را كه امام مسلم از ابن عباس رضي الله عنهما روايت كرده است ذكر مي نمائيم: هنگاميكه پيامبر صلي الله عليه وسلم روز عاشورا را روزه گرفت و امتش را به روزه گرفتن اين روز امر فرمود، ياران پیامبر صلي الله عليه وسلم فرمودند: اي رسول الله! اين روز با عظمتي نزد يهود و نصاري است، آنجناب صلي الله عليه وسلم فرمود: «هرگاه سال آينده اينروز فرا رسيد إنشاء الله روز نهم را نيز روزه خواهيم گرفت». صحیح مسلم (1134). و در روايت ديگري چنين آمده است: «اگر زنده بوديم با آنها (یهود) مخالفت مي ورزيم و روز نهم را روزه مي گيريم». صحیح مسلم (1134).
فوايد روزه گرفتن نهم و دهم محرم:

1- مخالفت با يهود، زيرا آنها تنها روز دهم محرم را روزه مي گرفتند.
2- احتياط در روزة دهم محرم، ترس از ناقص بودن مهتاب و يا احتمال خطا در تعيين روز نهم محرم، كه شايد روز دهم باشد.
3- دوري از روزه گرفتن منفرد مانند روز جمعه كه بعضي ها مكروه گفته اند. ابن عباس رضي الله عنهما روز نهم و دهم را روزه مي گرفت تا روز عاشورا را از دست ندهد. لطائف الاخبار از ابن رجب صـ49.

نوع سوم: روزه گرفتن نهم و دهم و يا دهم با يازدهم ماه محرم: دليل اين نوع حديث ابن عباس رضي الله عنهما است كه پیامبر صلي الله عليه وسلم در مورد روزة عاشورا فرموده است: اينروز «عاشورا» را روزه بگيريد و يكروز قبلش و يا يك روز بعدش را نيز روزه بگيريد و با يهود مشابهت نورزید». شرح معاني الآثار از طحاوي 2/78.
نوع چهارم: روزه گرفتن دهم محرم به تنهائي: اين مرتبه از پائين ترين مراتب روزة عاشورا مي باشد و دليل آن حديث عايشه رضي الله عنها است كه فرموده است: پیامبر صلي الله عليه وسلم روز دهم محرم را به روزه گرفتن امر فرمود. مجمع الزوايد از هيثمي 3/189.
بعضي از علماء روزه گرفتن دهم محرم را به تنهائي مكروه گفته اند، لیکن حكم نمودن به كراهيت آن بطور قطعي درست نبوده زيرا پيامبر صلي الله عليه وسلم در طول حياتش عاشورا را بطور منفرد روزه مي گرفت و در آخر آرزو داشت تا در سال آينده روز نهم را با دهم محرم روزه بگيرد. حاشية ابن عابدين 2/375، معارف السنن از كشميري 6/112، الفتاوي الهنديه 1/202 .
منبع: حقیقت عاشورا- اثر عوده رحیلی، ترجمه: قریب الله مطیع