اسلامعقیده و فقه

احكام وآداب قربانی در روشنی فقه حنفی

نکات برگزیده مطلب
  • تعريف قربانی:
  • مشروعيت قربانی
  • شروط شخص قربانی کننده
  • شرایط حیوان برای قربانی
  • زمان قربانی عید قربان
  • طریقه ذبح قربانی
  • وسیله‌ی ذبح قربانی
  • شيوه وطريقه شرعي تقسيم گوشت قرباني
  • قربانی به صورت اشتراکی

احكام وآداب قربانی در روشنی فقه حنفی

تعريف قربانی:

قربانی در اصل عبادتی مالی است وفقهای مذهب حنفی در تعريف آن نوشته اند:

حیوانی که در روز عید و ایام تشریق به نيت عبادت، تقرب و نزدیکی به الله متعال تحت شرائط خاص ذبح میشود.

” فهي ما يذكى تقربا إلى الله تعالى في أيام النحر بشرائط مخصوصة”.

 

 

آيا-قربانی-سنت-است-يا-واجب

مشروعيت قربانی:

قربانی به اتفاق الفقهاء در سال دوم هجري بدلائل شرعی قرآن كريم واحاديث صحيح رسول الله صلى الله عليه وسلم وعملكرد صحابه كرام رضی الله عنهم ثابت ومشروع گرديده است.

الله متعال در مورد مشروعيت قربانی در قرآن كريم فرموده است:

” فصل لربك وانحر” ( الكوثر :2) خاص برای پروردگارت نماز عيد را بخوان وشتر را قربانی كن.

مشروعيت قربانی در احاديث صحيح رسول الله صلى الله عليه وسلم وسنت عملی ثابت است كه آنحضرت صلى الله عليه وسلم قربانی نموده وبه كردن وانجام اين عبادت تشويق وترغيب داده وفرموده است:

” من وجد سعة فلم يذبح فلا يقربن مصلانا ” کسیکه توانایی قربانی را داشته باشد وقربانی نکند به مصلا وعيدگاه مانزدیک نشود.

واز وبعد از وفات رسول الله صلى الله عليه وسلم صحابه كرام قرباني مي نمودند وهمين سنت را تابعين وبعدا اتباع تابعين ومسلمانان تا امروز بجا مي آورند وهيچ مسلماني از مشروعيت قرباني منكر نشده است.

آيا قربانی سنت است يا واجب؟

فقهای مذهب حنفی به اين نظر هستد كه قربانی واجب است زيرا الله متعال بصراحت امر نموده كه مسلمانی كه توانايی مالی دارد قربانی كند وامر او تعالى دلالت بر واجب بودن ميكند : ” فصل لربك وانحر” خاص برای پروردگارت نماز عيد را بخوان وشتر را قربانی كن.

نيز رسول الله صلى الله عليه وسلم در حديث كسانی را كه توانايی قربانی را دارند واين عبادت را بجا نمی آورند تحذير نموده وفرموه است:

” من كان له سعة ولم يضح فلا يقربن مصلانا”

مسلمانی که توانایی قربانی کردن را دارد وقربانی نکند، پس به مصلی وعیدگاه ما مسلمانان نزدیک نشود.

واز اين حديث استنباط نموده اند كه قربانی واجب است واگر واجب نباشد كسی كه قربانی نمي كند از آمدن به عیدگاه منع نمی شد.

واجب بودن قربانی را شيخ محمد بن صالح العثيمين رحمه الله نيز ترجيح داده است.

وجمهور فقهای مذاهب فقهی مالكی، شافعی وحنبلی ونيز ابويوسف از فقهای مذهب حنفی قربانی را سنت مؤكد دانسته اند.

حكمت مشروعيت قربانی:

حكمت از مشروعيت اين عبادت مالی بر علاوه از ثواب وفضيلت وبخشايش گناهان مسلمان بجا آوردن شكر الله متعال است بر نعتمهای كه بر بنده خود ارزانی فرموده كه سنت ابراهيم الخليل عليه السلام را احياء وزنده نمايد ودر راه او تعالى مال خود را مصرف كند،

دانلود رایگان اپلیکیشن مفلحون

در عين حال مسلمان نفس خود بر بندگی الله متعال وعبوديت تربيه می نمايد كه در هر موسم عبادت خاص را مطابق امر او تعالى وهدايت ورهنمانی رسولش انجام دهد، ونيز با فقراء ومحتاجين همدردی نمايد با توزيع گوشت قربانی، واز همه مهمتر اينكه توحيد الله متعال را تكرار نموده اسم او تعالى را ياد كند در وقت ذبح قربانی.

بعضيها سوالی را مطرح ميكنند كه در بين بجا آوردن شكر او تعالى وعبادتش وريختن خود چی ارتباط وجود دارد؟

در جواب اينها مي نويسيم كه :

اولا: اين ريختن خود وسيله آسايش برای خود بنده وخانواده اش،همسايه ها ومهمانانش ميباشد ونيز صدقه دادن بر فقيران است كه از نعمت الهی كه بر ايشان ارزانی نموده استفاده كند ونعمت اوتعالى را بشكل ظاهری آن به نمايش بگذارد.

مسلمان مأمور است كه در اوقات ومواسم مختلف نعتمهای كه برايش الله متعال لطف نموده از آن استفاده نميايد وروی آن صحبت كند، الله متعال فرموده است: ” وأما بنعمة ربك فحدث” (الضحى:8).واز نعمتهاي پروردگارت حرف بزن وصحبت كند.

ثانيا: در قربانی وريختن خود اين حيوانات حلال يك نوع تأكيد ومبالغه در تصديق نمودن مسائلی است كه الله متعال خبر داده است كه اين حيوانات را برای آسايش واستفاده بنده های خود خلق نموده واجازه ذبح نمودن وريختن خون آنها را داده است تا اينكه از گوشت آنها بهره مند شوند.

شروط شخص قربانی کننده

كدام شروط بر شخص قربانی كننده لازم است:

فقهاء تصريح نموده اند كه شخص قربانی كننده بايد دارای شروط ذيل باشد:

  1. 1- مسلمان باشد وقربانی غير مسلمان قبول نمی شود.
  2. 2- مقيم باشد ومسافر نباشد نزد فقهای فقه حنفی زيرا مسافر به سختی ومشقت روبرو می شود درقربانی كردن ..البته در نزد جمهور فقهاء مسافر هم قرباني كرده می تواند.
  3. 3- مالدار باشد يعنی توانايی خريدن قربانی را داشته باشد برعلاوه از داشتن مسكن ومصرف روز مره خود وفاميلش وقرضدار نباشد.
  4. 4- بالغ وعاقل باشد نزد امام زفر البته البته در نزد امام ابوحنيفه وامام ابويوسف در مال طفل نابالغ وديوانه هم قرباني ميشود در صورتيكه توانايی داشته باشند.
  5. 5- نيت قرباني را داشته باشد كه خالصا لله عزوجل قرباني مي نمايد.

شرایط-حیوان-برای-قربانی

شرایط حیوان برای قربانی

حيواناتي كه قابل قرباني است وتعيين سن وسال شرعي آن:

در قرباني بايد حيواني كه ذبح ميشود از ” بهيمة الأنعام” باشد كه عبارت است از:

  • شتر كه از پنج ساله كم نباشد،
  • گاو از دوساله كم نباشد،
  • گوسفند از شش ماه كم نباشد ودر ماه هم داخل شده باشد،
  • وبز از يك ساله كم نباشد.

در قرباني كدام يک از شتر، گاو، گوسفند وبز ثواب بيشتر دارد ؟

فقهاي مذهب حنفي افضليت ویا ثواب بيشتر در قرباني چنين ترتيب نموده اند:

  • – قرباني كردن شتر كامل
  • – قرباني نمودن گاو كامل
  • – گوسفند كامل.
  • – بز كامل
  • -،اشتراك نمودن در هفتم حصه شتر
  • – اشتراک کردن درهفتم حصه گاو.

زيرا كه شتر قيمت وگوشت خوب وبيشتر دارد، بعد از آن گاو در درجه دوم ميايد، ودر مرحله سوم گوسفند است وآخرين آنها بز است در اجر وثواب از نظر فقهاي فقه حنفي.

حيوان قرباني بايد عيب نداشته باشد:

حيوان كه بخاطر عبادت قرباني تخصيص داده ميشود بايد عيب مؤثر نداشته باشد واين امر را صحابي جليل القدر علي بن ابي طالب رضي الله عنه در حديث صحيح بيان نموده است:

:” أَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- أَنْ نَسْتَشْرِفَ الْعَيْنَ وَالأُذُنَ وَأَنْ لاَ نُضَحِّىَ بِمُقَابَلَةٍ وَلاَ مُدَابَرَةٍ وَلاَ شَرْقَاءَ وَلاَ خَرْقَاءَ ”

رسول الله صلى الله عليه وسلم ما را در قرباني كردن رهنمائي نموده تا اينكه چشم وگوش حیوان قربانی را بصورت دقيق متوجه شویم ونظر بيندازيم، و نباید حيواني را قربانی کنیم که طرف گوشش از قسمت پیش ویا از قسمت بالا بریده شده باشد و نه هم حيواني را که گوشش پاره شده باشد و نه هم حيواني راکه گوشش سوراخ شده باشد.

يعني عيب مؤثر باشد كه در نتيجه آن گوشت قرباني كم شود واين چهار عیب تأثير سلبي دارد كه ماهيت قرباني را زير سوال ميبرد :

  • کوری واضح،
  • بیماری آشکار وظاهر ،
  • لنگی نمایان و لاغری که چربی یا مغزِ استخوان ندارد وحيواني كه در رمه رفته نتواند.

نيز آنحضرت صلى الله عليه وسلم از قرباني نمودن حيوانات عيبي منع فرموده در اين حديث صحيح: ” لاَ يُضَحَّى بِالْعَرْجَاءِ بَيِّنٌ ظَلَعُهَا وَلاَ بِالْعَوْرَاءِ بَيِّنٌ عَوَرُهَا وَلاَ بِالْمَرِيضَةِ بَيِّنٌ مَرَضُهَا وَلاَ بِالْعَجْفَاءِ الَّتِى لاَ تُنْقِى “

قربانی نشود حيوان لنگ را که لنگی آن واضيح وظاهر باشد و نه هم حيوان کوری را که کوری آن ظاهر باشد و نه حيوان مریض را که مریضی آن ظاهر باشد، ونه حيوان ضعیف ولاغری را که در میان استخوان آن مغز باقی نمانده باشد.

اما وجود عيب خورد وكوچك در حيوان قرباني تأثير ندارد .

زمان قربانی عید قربان

ابتداء وانتهاي وقت قرباني:

ابتداي وقت قربانی بعد از نماز عید شروع ميشود از صحابي جليل القدر جنب البجلي رضي الله عنه در حديث صحيح روايت است كه فرمود:

” من روز عید اضحی همراه پیامبر صلی الله علیه وسلم نماز خواندم و پیامبر صلی الله علیه وسلم بعد از نماز خطبهای خوانده، سپس فرمودند: کسی که قبل از نماز، قربانی نموده بجای آن دوباره قربانی کند و کسی که قربانی نکرده با نام الله متعال قربانی کند”.

وختم وانتهاي ووقت پایاني قربانی، غروب آفتاب روز سوم عيد است نزد فقهاي احناف ، اما در نزد جمهور علماء وفقهاي معاصر وقت انتهاي قرباني روز سوم ایام تشریق يعني روز 13 ذی الحجه است.

طریقه-ذبح-قربانی

طریقه ذبح قربانی

سنت برای کسی که قصد قربانی دارد این است که هنگام ذبح بگوید:

بسم الله، والله اکبر، اللهم هذا منک ولک، هذا عنی (و اگر برای دیگری قربانی می‌کند بگوید: این از سوی فلانی است) اللهم تقبل من آل فلان و آل فلان (و خود را نام می‌برد).

بخش واجب آن گفتن بسم الله است و اضافه بر آن مستحب است و واجب نیست.

بخاری (۵۵۶۵) و مسلم (۱۹۶۶) از انس روایت کرده‌اند که گفت: پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ دو قوچ سفید شاخدار را به دستان خود ذبح کرد و بسم الله و تکبیر گفت و پایش را بر پهلوی آن دو گذاشت.

و مسلم (۱۹۶۷) از عائشه ـ رضی الله عنها ـ روایت کرده که پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ دستور داد قوچی شاخدار را برای قربانی آوردند. پس به ایشان گفت: «ای عایشه چاقور را بیاور» سپس فرمود: «آن را با سنگی تیز کن» پس انجامش داد، آنگاه چاقور را برداشت و گوسفند را گرفت و به پهلو خواباند و ذبحش کرد و گفت:

«بِاسْمِ اللَّهِ اللَّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنْ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَمِنْ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ» (بسم الله، خداوندا از محمد و آل محمد و از امت محمد بپذیر).

و ترمذی (۱۵۲۱) از جابر بن عبدالله روایت کرده که گفت: همراه با پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ [در نماز] عید قربان در مصلی حضور یافتم، پس وقتی خطبه را به پایان رساند از منبرش پایین آمد و قوچی را آوردند و ایشان ـ صلی الله علیه وسلم ـ با دستانش ذبحش کرد و گفت:

«بِسْمِ اللَّهِ وَاللَّهُ أَكْبَرُ هَذَا عَنِّي وَعَمَّنْ لَمْ يُضَحِّ مِنْ أُمَّتِي» (این از سوی من و هر کس از امتم که قربانی نکرده). آلبانی در صحیح سنن ترمذی صحیحش دانسته است.

در برخی روایات این اضافه نیز آمده است: «اللَّهُمَّ إن هذا مِنْك وَلَك»(خداوندا این از سوی تو و برای تو است) نگا: إرواء الغلیل (۱۱۳۸ و ۱۱۵۲).

یعنی این قربانی بخشش و روزی‌ای از سوی تو است که خالصانه برای تو قربانی می‌شود.

وسیله‌ی ذبح قربانی:

ذبح نمودن با هر چیز تیزی مانند: کارد، سنگ تیز، نی و … درست است. ذبح نمودن با دندان و ناخنی که در بدن انسان باشند، حلال نیست، اگر از بدن انسان جدا شده‌اند، ذبح با آن مکروه است؛ زیرا ذبح به کُندی انجام می‌گیرد و بر اثر آن حیوان اذیت می‌شود. هم‌چنین ذبح با استخوان و شاخ حیوانات مکروه است.

عَنْ عَدِیِّ بْنِ حَاتِمٍ قَالَ: قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ! إِنِّی أُرْسِلُ کَلْبِی فَآخُذُ الصَّیْدَ فَلاَ أَجِدُ مَا أُذَکِّیهِ بِهِ فَأَذْبَحُهُ بِالْمَرْوَهِ[۵] وَبِالْعَصَا. قَالَ: «أَنْهِرِ الدَّمَ بِمَا شِئْتَ وَاذْکُرِ اسْمَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ»[۶]

عدی بن حاتم گوید: گفتم: ای رسول خدا! من سگ شکاری‌ام را می‌فرستم و شکاری را می‌گیرم، ولی کاردی را نمی‌یابم که با او آن را ذبح نمایم، لذا با سنگ تیز و با عصا[۷] ذبح نمایم. فرمود: با هر چیزی که می‌خواهی خون را بریز و نام خدا را یاد کن.

عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ صَفْوَانَ أَنَّهُ أَصَابَ أَرْنَبَیْنِ وَلَمْ یَجِدْ حَدِیدَهً یَذْبَحُهُمَا بِهِ فَذَکَّاهُمَا بِمَرْوَهٍ فَأَتَى النَّبِیَّ. فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ! إِنِّی اصْطَدْتُ أَرْنَبَیْنِ فَلَمْ أَجِدْ حَدِیدَهً أُذَکِّیهِمَا بِهِ فَذَکَّیْتُهُمَا بِمَرْوَهٍ أَفَآکُلُ؟ قَالَ: «کُلْ».[۸]

محمد بن صفوان روایت کرده که وی دو خرگوش را شکار نمود و کاردی نیافت که آن دو را ذبح نماید، پس آن‌ها را با سنگی تیز ذبح نمود. سپس به نزد آن‌حضرت صلى الله علیه وسلم آمد و گفت: ای رسول خدا! من دو خرگوش را شکار نمودم، ولی کاردی نیافتم که آن‌ها را ذبح نمایم، لذا آن‌ها را با سنگی تیز ذبح نمودم، آیا می‌توانم از آن‌ها بخورم؟ فرمود: بخور.

٭ ذبح حیوان با کاردی که کُند است، مکروه است و پیش از ذبح باید کارد تیز شود.

عَنْ شَدَّادِ بْنِ أَوْسٍ قَالَ: قال رَسُولُ اللَّهِ صلى الله علیه وسلم : «إِنَّ اللَّهَ کَتَبَ الإِحْسَانَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ فَإِذَا قَتَلْتُمْ فَأَحْسِنُوا الْقِتْلَهَ وَإِذَا ذَبَحْتُمْ فَأَحْسِنُوا الذَّبْحَ وَلْیُحِدَّ أَحَدُکُمْ شَفْرَتَهُ فَلْیُرِحْ ذَبِیحَتَهُ».[۹]

ابویعلی شداد بن اوس رضی الله عنه گوید: پیامبر خدا صلى الله علیه وسلم فرمودند: خداوند برخورد نیک بر هر چیز را واجب کرده، پس هر گاه حیوانی را کشتید، با حالتی درست و نیک کشتن را انجام دهید، و هر گاه خواستید حیوانی را ذبح نمایید، پس ذبح را به صورتی نیک انجام دهید و باید هر یک از شما کارد خود را تیز نماید و به حیوان راحتی برساند.

٭ کارد دور از چشم حیوان تیز گردد.

٭ حیوان در جلوی حیوانات دیگر ذبح نشود.

عَنْ عبدالله بن عمر رضی الله عنهما، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله علیه وسلم أَمَرَ بِحَدِّ الشِّفَارِ وَأَنْ تُوَارَى عَنْ الْبَهَائِمِ وَإِذَا ذَبَحَ أَحَدُکُمْ فَلْیُجْهِزْ.[۱۰]

  • رسول الله صلى الله علیه وسلم به تیز نمودن کاردها و پنهان کردن آن از حیوانات دیگر دستور داده است و هر گاه کسی از شما خواست حیوانی را ذبح نماید، پس زود این کار را انجام دهد.
  • ٭ در هنگام ذبح، حیوان را به سوی قبله بگرداند.
  • ٭ سنت است که شتر در حالت ایستاده در حالی که زانوی چپش بسته شده باشد، نحر شود. ذبح نمودن شتر مکروه تنزیهی است.
  • ٭ گوسفند و گاو ذبح شوند.
  • ٭ حیوان قربانی به خوبی و با آرامی به سوی کشتارگاه برده شود.
  • عن بن سیرین قال رأى عمر بن الخطاب رجلا یسحب شاه برجلها لیذبحها فقال له: وَیلَکَ قُدها إلى الموت قوداً جمیلاً.[۱۱]
  • ٭ پیش از ذبح به حیوان آب داده شود.
  • ٭ تا وقت ذبح کارد را از چشم حیوان دور نگاه دارد.
  • ٭ گوسفند و گاو را به آرامی بر پهلوی چپ بخواباند و کارد را با دست راست بگیرد و با دست چپ سرش را نگاه دارد. پای راستش را آزاد بگذارد و دو دست و پای دیگرش را ببندد.
  • ٭ شکستن گردن و به طور کامل جدا کردن سر حیوان پیش از سردن شدن مکروه است.
  • ٭ مستحب است که حیوان بعد از ذبح مقداری گذاشته شود تا سرد گردد و همه‌ی اعضایش آرام گیرد و زندگی از همه‌ی بدنش رخت بربندد. اقدام به پوست کردن و بریدن دست و پای آن پیش از سرد شدن مکروه است.

آیا شخصی که قربانی می‌کند هنگام ذبح نیت را به زبان می‌آورد؟

شخص هنگام قربانی بگوید: این برای فلانی است ـ و صاحب قربانی را نام ببرد ـ آیا به زبان آوردن نیت به حساب می‌آید؟

این به زبان آوردن نیت نیست، «زیرا وقتی شخص می‌گوید: این برای من و خانواده‌ام، چیزی را که در دل دارد بیان کرده و مانند کسانی که می‌خواهند نیت را به زبان آورند نگفته که من می‌خواهم قربانی کنم، بلکه تنها آنچه را در دل داشته اظهار کرده است. وگرنه نیت زودتر از این رخ داده، یعنی هنگامی که قربانی را آورده و به پهلو خوابانده و خواسته آن را ذبح کند، [در واقع] نیت کرده است».

شيوه وطريقه شرعي تقسيم  گوشت قرباني:

شخص قرباني كننده مي تواند كه خودش وخانواده اش ازگوشت قرباني بخورد نيز براي همسايه ها ومهمانان ودوستان واقارب خوب بدهد وبهتر است كه بخش برزگ آنرا به فقيران وضرورتمندان ومساكين توزيع نمايد.

الله متعال در قرآن كريم فرموده است:

” فَکلُوا مِنْهَا وَ أَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِیر” (الحج :28) پس خودتان از قربانی بخورید وبه بینوایان مستمند نیز بدهید.

پیامبر صلی الله علیه وسلم در حديث صحيح فرمودند: ” از قرباني بخورید و به دیگران صدقه دهید و ذخیره نمایید”.

دادن گوشت قربانی به غیر مسلمان

آیا دادن گوشت قربانی به کافر جایز است؟

برای انسان جایز است از گوشت قربانی به شخص کافر بدهد، به شرطی که آن کافر از کسانی نباشد که مسلمانان را می‌کشند، و اگر از این کافران باشد نباید چیزی به او داد، زیرا الله متعال می‌فرماید:

﴿لا يَنْهَاكُمْ اللَّهُ عَنْ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ (۸) إِنَّمَا يَنْهَاكُمْ اللَّهُ عَنْ الَّذِينَ قَاتَلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَأَخْرَجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُمْ وَظَاهَرُوا عَلَى إِخْرَاجِكُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ وَمَنْ يَتَوَلَّهُمْ فَأُوْلَئِكَ هُمْ الظَّالِمُونَ﴾ [ممتحنه: ۸ ـ ۹]

(الله شما را از کسانی که در دین با شما نجنگیده و شما را از دیارتان بیرون نکرده‌اند باز نمی‌دارد که با آنان نیکی کنید و با ایشان عدالت ورزید، زیرا الله دادگران را دوست دارد (۸) الله فقط شما را از [دوستی] با کسانی باز می‌دارد که در [امر] دین با شما جنگ کرده و شما را از خانه‌هایتان بیرون رانده و در بیرون راندنتان همدیگر را یاری داده‌اند، و هر کس آنان را به دوستی گیرد آنان همان ستمگرانند).

شروط شرعي ذبح حيوان قرباني:

  1. 1- نيت كردن كه خاص بنام الله متعال وعبادت او تعالى قرباني مي نمايد .
  2. 2- بهتر است كه در وقت ذبح قرباني رو بطرف قبله باشد.
  3. 3- بسم الله گفتن فرض است وتكبير يعني الله اكبر گفتن در وقت ذبح حيوان قرباني مستحب است.
  4. 4- اين دعاء را بخواند قبل از ذبح قرباني :” اللهم هذا عني وعن أهل بيتي” پروردگارا اين قرباني از من وخانواده من است.
  5. 5_ وجود چاقوی تیز برش.
  6. 6 _ قطع كردن حلقوم كه مجري تنفس است ومريء كه مجري طعام وعلف است.
  7. 7_ قطع كردن يكي از دو رک های کلان متقابل که در فقه الودجان نامیده می شود.

یک قربانی را می‌توان برای چند نفر انجام داد؟

یک قربانی گوسفند برای یک مرد و خانواده‌اش و هر کس از مسلمانان که بخواهد کافی است؛ زیرا عائشه ـ رضی الله عنها ـ روایت کرده که پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ دستور داد تا قوچی شاخدار که پا و زانو و دور چشمانش سیاه بود را بیاورند، پس آن را آوردند تا قربانی‌اش کند، آنگاه به من گفت:

«ای عایشه، چاقو را بده» چاقو را دادم… آن را برداشت و قوچ را گرفت و به پهلو خواباند و آماده‌ی ذبح کرد، سپس فرمود: «بسم الله، خداوندا از محمد و آل محمد، و از امت محمد بپذیر» سپس آن را ذبح کرد. به روایت مسلم.

و از ابوایوب انصاری ـ رضی الله عنه ـ روایت است که گفت: هر مرد در دوران پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ یک گوسفند را برای خود و خانواده‌اش ذبح می‌کرد، پس می‌خوردند و دیگران را اطعام می‌کردند»

به روایت ابن ماجه و ترمذی. ترمذی این روایت را صحیح دانسته و آلبانی نیز در صحیح سنن ترمذی (۱۲۱۶) آن را صحیح دانسته است.

بنابراین اگر شخص یک گوسفند یا بز را برای خود و خانواده‌اش قربانی کرد، به جای همه‌ی کسانی از خانواده‌اش که نیت کرده است ـ در قید حیات باشند یا وفات کرده باشند ـ کافی خواهد بود. و اگر نیتی نکرده باشد برای همه‌ی کسانی که از نظر عرف یا لغت لفظ خانواده شاملشان شود کافی خواهد بود.

در عرف خانواده زنان و فرزندان و نزدیکانی هستند که مرد آنان را سرپرستی می‌کند، و در لغت هر شخص نزدیکی از نسل شخص یا نسل پدرش یا پدر بزرگ، یا پدربزرگِ پدر اوست.

همینطور یک هفتم شتر یا یک هفتم گاو به اندازه‌ی یک گوسفند و بز کفایت می‌کند. یعنی اگر مرد یک هفتم شتر یا گاو را قربانی کند (یعنی به صورت اشتراکی یک هفتم شتر یا گاو را قربانی نماید) برای او و خانواده‌اش کافی خواهد بود، زیرا پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ یک هفتم شتر یا گاو را در هَدی برابر با یک گوسفند قرار داده است، بنابراین در قربانی نیز همینطور است، زیرا در این مورد تفاوتی میان هَدی و قربانی نیست.

قربانی به صورت اشتراکی

آیا قربانی به صورت شریکی جایز است؟ چند مسلمان می‌توانند یک قربانی را به صورت اشتراکی انجام دهند؟

اشتراک در قربانی اگر حیوان مورد نظر شتر یا گاو باشد جایز است، اما گوسفند [و بز] را جایز نیست اشتراکی قربانی کرد، و تا هفت نفر می‌توانند در قربانی یک گاو یا شتر شریک شوند.

اشتراک صحابه در هَدی ثابت شده به این صورت که هر هفت نفر یک شتر یا گاو را در حج و عمره قربانی می‌کردند.

مسلم (۱۳۱۸) از جابر بن عبدالله ـ رضی الله عنهما ـ روایت کرده که گفت: همراه رسول الله ﷺ در سال حدیبیه یک شتر را برای هفت نفر و یک گاو را برای هفت نفر قربانی کردیم.

و در روایتی از جابر بن عبدالله آمده که گفت: همراه با رسول الله ﷺ حج نمودیم، پس یک شتر را برای هفت نفر و یک گاو را برای هفت نفر ذبح کردیم.

و ابوداود (۲۸۰۸) از جابر بن عبدالله روایت کرده که پیامبر ﷺ فرمود: «یک گاو برای هفت نفر و یک شتر برای هفت تن [کافی] است» آلبانی در صحیح ابی‌داود آن را صحیح دانسته است.

نووی در شرح صحیح مسلم می‌گوید:

«این احادیث دال بر جایز بودن اشتراک در قربانی است، و همچنین [علما] در این اتفاق کرده‌اند که اشتراک در قربانی گوسفند جایز نیست. در این احادیث آمده که یک شتر برای هفت نفر کافی است و یک گاو نیز برای هفت تن کفایت می‌کند و هر یک از این‌ها به جای هفت گوسفند است.

حتی اگر شخصی که در احرام است هفت قربانی [به عنوان کفاره] به غیر از کفاره‌ی شکار در حرم، بر گردن داشته باشد، برایش کافی است که برای آن یک گاو را قربانی کند».

از کمیسیون دائمی فتوا درباره‌ی قربانی اشتراکی پرسیده شد؛ پاسخ کمیسیون به این شرح است:

«یک شتر و یا یک گاو برای هفت تن کافی است و فرقی نمی‌کند این هفت تن در یک خانه یا در خانه‌های گوناگون زندگی کنند و همینطور فرقی نمی‌کند که خویشاوند یکدیگر باشند یا خیر؛ زیرا پیامبر ﷺ به صحابه اجازه دادند در قربانی شتر یا گاو شریک شوند و در این باره توضیح دیگری ندادند».

فتاوی اللجنة الدائمة (۱/ ۴۰۱).

احكام متفرقه قرباني:

1- كساني كه نيت قرباني را دارند از گرفتن ناخنها وموی بدن خود بعد از داخل شدن دهۀ اول ذوالحجه خود داري نمايند:

برای مسلماني كه نيت قربانی كردن را دارد جايز نیست که بعد از داخل شدن دهۀ اول ماه ذو الحجه وقبل از ذبح قربانی موی ویا ناخنهای خود را بگيرد و این حکم مخصوص خود شخص بوده وسایر اعضای خانوادۀ او را دربر نمیگیرد..

در حديث صحيح از ام سلمه رضي الله عنها ثابت است كه فرمودند: قَالَ رسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم: “مَنْ كَانَ لَهُ ذِبْحٌ يَذْبَحُه، فَإِذا أُهِلَّ هِلالُ ذِي الحِجَّة، فَلا يَأْخُذَنَّ مِنْ شَعْره وَلا منْ أَظْفَارهِ شَيْئاً حتى يُضَحِّيَ”

مسلماني كه نيت قرباني كردن را داشته باشد ، وقتيكه ماه ذی الحجه آغاز شود، بايد که چيزی از موی و ناخنهايش را نگيرد، تا اينکه قربانی کند.

2- يک رأس گوسفند براي قرباني يک خانواده كامل كه باهم زندگي مشترک دارند جايز است :

اصلا وجوب وسنت بودن قرباني نظر به توانايي مالي انسان تعلق دارد، هفت نفر یا کمتر از آن از اهل يک خانوانده شرعا حق دارند كه در قرباني شتر ويا گاو شريک شوند، اما در قرباني گوسفند شريک شده نمي توانند، يک رأس گوسفند ويا بز را تنها يک فرد عاقل وبالغ خانواده قرباني ميكند وديگران را در اجر وثواب آن شريک ميسازد وهمين قرباني همه اين خانواده كه باهم مشتركا زندگي دارند حساب مي شود.

3- گوسفندي كه به انسان تحفه آورده مي شود مي تواند آنرا قرباني كند:

گوسفندي كه به انسان تحفه آورده مي شود وبه ملكيت خود انسان ويا يكي از اعضاي فاميلش قرار ميداشته باشد مي تواند كه آنرا قرباني كند در صورتيكه عيب كلان نداشته باشد وشش ماه را تكميل نموده ودر ماه هفتم داخل شده باشد.

4- اين برداشت نادرست است كه شخص قرباني كننده حتما متأهل وازدواج كرده باشد:

رسول الله صلى الله عليه وسلم در حديث صحيح اهميت وفضيلت قرباني راچنين بيان داشته است :

” من كان له سعة ولم يضح فلا يقربن مصلانا”

مسلماني که توانایی قربانی را دارد وقربانی نکند، پس به مصلی وعیدگاه ما مسلمانان نزدیک نشود.

فقهاي مذهب حنفي از اين حديث استنباط نموده اند كه قرباني واجب است، وجمهور فقهاء قرباني را سنت مؤكد دانسته اند.

واجب بودن وسنت بودن قرباني به توانايي مالي تعلق دارد مرد وزن خواه متأهل ومتزوج باشند يا مجرد در صورت توانايي داشتن قرباني نمايند .اين برداشت نادرست وغلط ومخالف شريعت است كه شخص قرباني كننده حتما متأهل وازدواج كرده باشد.

5- هموطنان عزيز ما كه در خارج زندگي ميكنند برايشان جايز ومشروع است كه نهاد هاي خيريه وافراد واشخاص معتمد را بخاطر ذبح قرباني خود در داخل افغانستان وكيل بگيرند وپول قربانی را برای آنها روان کنند.

6- چونكه قرباني عبادت مالي ويک نوع صدقه است بهتر است كه اكثريت گوشت آن به فقيران توزيع گردد.

7- قرباني كه قبل از نماز عيد ذبح شود در قرباني شمرده نمي شود.

8- كساني كه از خارج براي قرباني كردن در داخل كشور وكيل ميگيرند بايد قرباني به وقت افغانستان بعد از اداي نماز عيد ذبح شود.

9- به اتفاق فقهاء قرباني نمودن به نيت ثواب رساني به مرده ها جايز ومشروع است.

10- گرفتن ناخنها وموهاي بدن قرباني كننده قرباني اش را باطل نمي سازد تنها ثوابش را كم ميكند..قرباني اش مي شود.

سوال: يک مقدار پول وپيسه را بخاطر ازدواج پس انداز نموده آيا بالايش قرباني واجب است؟

من در يكي از وزارتخانه ها کارمند استم ويک مقدار پول وپيسه را از معاش ماهانه ام بخاطر ازدواجم پس انداز نمودم سوال اينجاست كه آيا بالايم قرباني واجب است؟

قرباني در نزد جمهور فقهاء سنت مؤكد است وشريعت بخاطر انجام آن ترغيب وتشويق بي حد نموده است در حاليكه بعض فقهاء از جمله فقهاي مذهب حنفي آنرا واجب دانسته اند بر كسانيكه توانايي مالي وقيمت خريد آنرا داشته باشند ..نظر به اينكه شما پول وپيسه وقيمت قرباني را دارين بهتر است كه قرباني كنيد تا اينكه اين عبادت مالي بجا بیاورید…وكسي كه توانايي واستطاعت مالي قرباني را دارد وانجام نميدهد بدون شک از اجر وثواب بزرگ خود را محروم ساخته است.

12- آيا قرباني كردن بهتر واولى وافضل است يا صدقه دادن قيمت آن؟

‎در اين شكي نيست كه قرباني کردن بهتر واولى وافضل از صدقه دادن قيمت قرباني است؛ زيرا قرباني کردن و ريختن خون‎ ‎حيوان در راه الله متعال از شعائر ‏ديني وعبادت و سبب تقرب به او تعالى مي‎باشد، الله متعال در اين مورد امر نموده است:

” قُل‎‏‎‎ْ إِنَّ‎ ‎صَلاَتِي وَ نُسُکي وَ مَحْياي وَ مَمَاتِي ِللهِ رَبِّ الْعَالَمِين” (الأنعام:162)‏‎ بگو اي محمد نماز، حج، قرباني، زيستن و مردن من از آنِ الله است که پروردگار جهانيان‎ ‎است.‏‎

و رسول الله صلي الله عليه وسلم با دستان مبارک خويش قرباني مي‎نمودند و‎ ‎هرگز اتفاق نيفتاد وثابت نيست که ايشان يا صحابه كرام ‏قيمت قرباني را صدقه داده باشند.

12- شخص قربانی کننده اجازه فروش پوست و یا گوشت قربانی را ندارد وشرعا برايش جايز نيست كه اجوره قصاب را از گوشت و پوست قرباني بدهد.

13- قرباني نمودن مرغ، خرگوش وغيره حيواناتي كه بغير از شتر، گاو وگاوميش، گوسفند وبز باشد قبول نمي شود.

14- قرباني گوسفند دندان شكسته مي شود ليكن بهتر واولى وافضل اين است كه مال قرباني مبراء از هر عيب باشد تا اينكه ثواب كامل بدست آيد.

15- مال قرباني خريده شده بعد از آوردن به خانه عيب در وجودش ظاهر مي شود كه در اين حالت قرباني كردنش جايز است زيرا كه امر خارج از اراده قرباني كننده است.

16- خريدن قرباني به پول وپيسه قرضي جايز است كه بعدا بپردازد.

17- صدقه دادن پوست قرباني به نهاد هاي خيريه بهتر است از دادن به افراد مجهول ونا معلوم .

18- براي فقيران جايز است بعد ازينكه گوشت قرباني را بدست بياورند آنرا بفروشند.

19- اگر بالاي كسي نذر باشد برايش جايز نيست كه قرباني را در نذر حساب كند زيرا كه هردو عبادت مستقل وجداگانه است.

20- مسلمانانيكه در كشورهاي غير اسلامي وغربي زندگي ميكنند واجازه ذبح نمودن قرباني را مطابق شريعت اسلامي ندارند وفقيران مسلمان وجود ندارد كه گوشت قرباني را بر آنها توزيع كنند بهتر است كه مصارف و پول قرباني خود را به داخل كشور به دوستان واقارب ويا نهادهاي خيريه روان كنند تا اينكه وكيلان شرعي شان قرباني شانرا ذبح نمايند وخود شان از گرفتن ناخنها ووتراشيدن موهاي بدن شان از اول ماه ذي الحجه تا ذبح شدن قرباني شان خود داري كنند.

21- وضوء نمودن وبا طهارت بودن قبل از ذبح قرباني شرط نيست .


استاد فضل الله ممتاز

عبدالستار حسین بر

جمع آوری : استاد قریب الله مطیع

نمایش بیشتر

یک دیدگاه

  1. سلام شرایط حیوان برای قربانی کردن اگر حیوان خایه کش باشد برای قربانی عید قربان حکم چیست

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا

Adblock رو غیر فعال کنید

بخشی از درآمد سایت با تبلیغات تامین می شود لطفا با غیر فعال کردن ad blocker از ما حمایت کنید