حقیقت دین چیست

(بخش سوم):

در بخش قبلی گفته آمدیم که حقیقت دین سه مرتبهٔ اسلام، ایمان و احسان است.

بلی! این بنابر وحی جبرئل امین بر پیامبر (ص) است که این حدیث بنام ﴿حدیث جبرئیل﴾ مشهور است.

حضرت عمر بن خطاب (رض) نقل میکند:

روزی ما نزد رسول الله (ص) نشسته بودیم،

مردی بر ما وارد شد که جامهٔ او بسیار سفید و موهای سرش بسیار سیاه بود،

و کسی از ما او را نمی شناخت و هیچ اثر سفر بر او نبود که بگوییم از جایی دور آمده است ،

تا اینکه نزد پیامبر (ص) نشست و دو زانوی خود را به دو زانوی ایشان چسباند و دو دستش را بر دو ران آن حضرت (ص) نهاد و گفت:

ای محمد مرا از اسلام خبر ده؟

پیامبر(ص) پاسخ فرمودند:

اسلام عبارت است از اینکه:

گواهی دهی و یقیین داشته باشی معبودی بحق جز خدای یکتا نیست،
و آنکه محمد فرستادهٔ خداست،

و نماز برپا داری،

و زکات بدهی،

و روزهٔ رمضان را بگیری،

و اگر توانایی انجام حج را داری آن را بجای آوری.

آن مرد گفت: راست گفتی.

ما به شگفت آمدیم که از رسول اکرم (ص) سؤال می کند(در حالیکه سؤال علامت ندانستن است) و تصدیق می نماید(درحالیکه تصدیق نشانه دانستن است).

گفت: مرا از ایمان خبر ده؟

حضرت (صلی الله علیه وسلم) فرمودند:

ایمان عبارت است از اینکه ایمان بیاوری به یگانگی الله (ج)، ملائکه، کتابهای آسمانی، پیامبران، روز قیامت و قضا و قدر به خیر و شر آن.

آن مرد گفت: راست گفتی.

گفت مرا از احسان و نیکوکاری خبر ده؟ فرمودند:

نیکوکاری عبارت است از اینکه چنان خدا را بندگی نمایی که گویی او را می بینی و اگر تو او را نمی بینی یقیین بدار که او تو را می بیند.

گفت: مرا از روز قیامت خبر ده؟

فرمودند: سؤال شونده از سؤال کننده داناتر نیست.

گفت: مرا از نشانه های قیامت باخبر ساز؟ فرمودند:

آنکه کنیز آقایش را بزاید،

و آنکه پا و (تن برهنگان)ِ بینوا و (چوپانِ گوسفندان) را ببینی که به برافراشتن کاخ(و زیاده روی در ساختمان) بپردازند.

پس آن مرد رفت و من چندی نشستم.

آن حضرت (ص) فرمودند:

ای عمر می دانی که سؤال کننده چه کسی بود؟

گفتم خدا و رسول خدا بهتر می دانند. فرمودند:

او جبریل بود که آمده بود تا دینتان را به شما بیاموزد.)

نوت: متن عربی حدیث شریف در پاورقی!

این حدیث دارای قدر و منزلت عظیم،

معرفی کنندهٔ تمام دین با بهترین شیوه و واضح ترین عبارات است و وصفِ جامع تر و کاملتر برای این حدیث از این سخن پیامبر (ص) که می فرمایند:

« فَإِنَّهُ جِبْرِیلُ أَتَاکُمْ یُعَلِّمُکُمْ دِینَکُمْ»

(او جبریل بود که آمده بود دینتان را به شما بیاموزد) نمی یابیم.

این حدیث دلالت دارد بر اینکه:

حقیقت دین سه مرتبه است:

اسلام، ایمان و احسان.

این سه مرتبه بسیار عظیم و بزرگ هستند زیرا الله سبحانه و تعالی سعادت و بدبختی در دنیا و آخرت را بر آن قرار داده است،

و بین این سه مراتب ارتباط محکمی وجود دارد که دایرهٔ اسلام وسیعترین آنهاست،

و بعد از آن دایرهٔ ایمان و بعد از ایمان دایرهٔ احسان می آید.

پس تمام احسان کنندگان، مؤمن هستند،

و تمام مؤمنان مسلمان می باشند،

و از آنچه گذشت سِر و رازِ عتابِ الله نعالی بر آن اعرابی هایی که ادعای مقام ایمان می کردند، روشن می شود:

« قَالَتِ الْأَعْرَابُ آَمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَلَکِنْ قُولُوا أَسْلَمْنَا وَلَمَّا یَدْخُلِ الْإِیمَانُ فِی قُلُوبِکُمْ»

«اعرابیان گفتند ایمان آورده ایم.

بگو هنوز ایمان نیاورده اید، بهتر است بگویید اسلام آورده ایم چرا که هنوز ایمان به دلهایتان راه نیافته است»

این آیه دلالت می کند بر اینکه ایمان خاصتر و دایره اش از دایره اسلام کوچکتر است.

و هرگاه بخواهیم در فهم مراتبی که گذشت تعمق نماییم به این نتیجه می رسیم که اسلام یعنی:

الله سبحانه و تعالی را آنطوری که شریعتش می فرماید، پرستش نماییم و در طاعت و عبادت او در ظاهر و باطن تسلیمِ محض باشیم.

این آن دینی است که الله تعالی به وسیلهٔ آن بر رسول الله (ص) و امتش منت نهاد و آن را دینِ تمام بشریت تا روز قیامت قرار داد و از احدی دینی غیر از اسلام را قبول نمی کند.

ادامــــه دارد….

نوت ۱: متن عربی حدیثِ جبرئیل (ع):

« بَیْنَمَا نَحْنُ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ ذَاتَ یَوْمٍ إِذْ طَلَعَ عَلَیْنَا رَجُلٌ شَدِیدُ بَیَاضِ الثِّیَابِ شَدِیدُ سَوَادِ الشَّعَرِ لَا یُرَى عَلَیْهِ أَثَرُ السَّفَرِ وَلَا یَعْرِفُهُ مِنَّا أَحَدٌ حَتَّى جَلَسَ إِلَى النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فَأَسْنَدَ رُکْبَتَیْهِ إِلَى رُکْبَتَیْهِ وَوَضَعَ کَفَّیْهِ عَلَى فَخِذَیْهِ وَقَالَ یَا مُحَمَّدُ أَخْبِرْنِی عَنْ الْإِسْلَامِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ الْإِسْلَامُ أَنْ تَشْهَدَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ وَتُقِیمَ الصَّلَاةَ وَتُؤْتِیَ الزَّکَاةَ وَتَصُومَ رَمَضَانَ وَتَحُجَّ الْبَیْتَ إِنْ اسْتَطَعْتَ إِلَیْهِ سَبِیلًا قَالَ صَدَقْتَ قَالَ فَعَجِبْنَا لَهُ یَسْأَلُهُ وَیُصَدِّقُهُ قَالَ فَأَخْبِرْنِی عَنْ الْإِیمَانِ قَالَ أَنْ تُؤْمِنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِکَتِهِ وَکُتُبِهِ وَرُسُلِهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَتُؤْمِنَ بِالْقَدَرِ خَیْرِهِ وَشَرِّهِ قَالَ صَدَقْتَ قَالَ فَأَخْبِرْنِی عَنْ الْإِحْسَانِ قَالَ أَنْ تَعْبُدَ اللَّهَ کَأَنَّکَ تَرَاهُ فَإِنْ لَمْ تَکُنْ تَرَاهُ فَإِنَّهُ یَرَاکَ قَالَ فَأَخْبِرْنِی عَنْ السَّاعَةِ قَالَ مَا الْمَسْئُولُ عَنْهَا بِأَعْلَمَ مِنْ السَّائِلِ قَالَ فَأَخْبِرْنِی عَنْ أَمَارَتِهَا قَالَ أَنْ تَلِدَ الْأَمَةُ رَبَّتَهَا وَأَنْ تَرَى الْحُفَاةَ الْعُرَاةَ الْعَالَةَ رِعَاءَ الشَّاءِ یَتَطَاوَلُونَ فِی الْبُنْیَانِ قَالَ ثُمَّ انْطَلَقَ فَلَبِثْتُ مَلِیًّا ثُمَّ قَالَ لِی یَا عُمَرُ أَتَدْرِی مَنْ السَّائِلُ قُلْتُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ فَإِنَّهُ جِبْرِیلُ أَتَاکُمْ یُعَلِّمُکُمْ دِینَکُمْ»