وظائف ملائکه

ملائکه جزء بندگان پاک، گرامی و فرمانبردارالله تعالی هستند که همه اوامر الهی را بدون کم و کاست اجرا می کنند، الله تعالی ملائکه را از نور آفریده است چنانکه ام المؤمنین عائشه – رضی الله عنها – در این باره از پیامبر صلی الله علیه وسلم روایت می کند:

«خُلِقَتِ الْمَلاَئِكَةُ مِنْ نُورٍ وَخُلِقَ الْجَانُّ مِنْ مَارِجٍ مِنْ نَارٍ وَخُلِقَ آدَمُ مِمَّا وُصِفَ لَكُمْ ».

(ملائکه از نور، و جن از زبانه شعله آور آتش و آدم نیز از آنچه برایتان توصیف شده است، آفریده شده اند). صحیح مسلم (2996)

بنابراین، ایشان از نور آفریده شده اند، و در مجالس نور حضور می یابند، مردم را به سوی نور هدایت می نمایند و نور را نیز بر پیام آوران الهی – علیهم الصلاة و السلام – فرود می آورند، پس سراسر زندگیشان در راستای تامین خواسته ها و اجرای اوامر برحق الهی بوده و همه اعمال و وظائفشان در ارتباط با حق می باشد.
ملائکه همچنانکه در اوصاف و اشکال با انسانها متفاوت اند – زیرا الله ایشان را با بالهای دوتا دوتا، سه تا سه تا و چهارتا چهارتا و بیشتر از آن آفریده است -، وظائف و مسؤلیتهایشان نیز با سایر موجودات مختلف است، که در اینجا به بخشی از آنها اشاره می کنیم:

1) تایید و مژده دادن به مؤمنان:

ابو هریره و ابو سعید خدری – رضی الله عنهما – از پیامبر الله صلی الله علیه وسلم روایت می کند که: «لاَ يَقْعُدُ قَوْمٌ يَذْكُرُونَ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ إِلاَّ حَفَّتْهُمُ الْمَلاَئِكَةُ وَغَشِيَتْهُمُ الرَّحْمَةُ وَنَزَلَتْ عَلَيْهِمُ السَّكِينَةُ وَذَكَرَهُمُ اللَّهُ فِيمَنْ عِنْدَهُ ». صحیح مسلم (2700)

(هر گروهی که در مجالس ذکر و عبادت حضور یابند ملائکه ایشان را احاطه کرده، مشمول رحمت الله قرار می گیرند، آرامش بر ایشان فرود می آید و الله نزد ملائکه از آنان سخن به میان می آورد).

بلکه علاوه بر آن – بر اساس احادیث پیامبر گرامی صلی الله علیه وسلم ملائکه شوق دیدار مؤمنان را داشته، در جست و جوی محافل ایشان اند و تلاش می ورزند همواره آنان را مورد تایید و حمایت خویش قرار دهند.
ابو هریره رضی الله عنه در روایتی دیگر از پیامبر صلی الله علیه وسلم نقل می کند: « إن لله ملائكة يطوفون في الطرق يلتمسون أهل الذكر فإذا وجدوا قوما يذكرون الله تنادوا هلموا إلى حاجتكم. قال فيحفونهم بأجنحتهم إلى السماء الدنیا ». متفق علیه
(بی گمان الله ملائکه ای دارد که مشغول گشت و گزار بوده و در جست و جوی اهل ذکر و عبادت اند، هرگاه به گروهی عبادت کننده برخوردند، یکدیگر را صدا زده که: زود بروید به سوی آنچه دنبالش بودید. پیامبر صلی الله علیه وسلم در ادامه می فرماید: آنگاه ایشان را با بالهایشان تا آسمان دنیا احاطه می کنند).

بنابراین، الله ملائکه را مأموریت می بخشد که بر بندگان فرمانبردار فرود آمده و آنان را در برابر همه ستمگران دنیا حمایت و تقویت کنند، ملائکه اند که گزارش کار عبادات بندگان را به سوی پروردگار بالا برده، ستایشها، بزرگداشتها و سپاسگذاری هایشان را به وی ابلاغ می نمایند، به مؤمنان آرامش می دهند و در راستای گسترش و تامین دعوت اسلامی سلاح در دست گرفته و در صفوف به هم فشرده مؤمنان مخلص وارد میدان مبارزه شده و گردن دشمنان الله را از دم تیغ می گذرانند.
حضور ملائکه در جنگ بزرگ و با عظمت «بدر» و «حنین» یکی از مصادیق حمایت و پشتیبانی ایشان از مؤمنان راستین است که جنگ جویان مسلمان آنها را در حین نبرد با لشکریان کفر با چشم سر مشاهده کردند.

2) بندگی و ستایش پروردگار

یکی دیگر از وظائف ملائکه ستایش شبانه روز و بدون غفلت و سستی و عملی نمودن اوامر الله است. بندگی مخلصانه جز حقوق پروردگار بر مخلوقات است، زیرا یکتاپرستی – که حاصل و ثمره عبادت بی شائبه است – موجب برپایی آسمانها و زمین می گردد، الله می فرماید:

«وَلَهُ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَنْ عِنْدَهُ لَا يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِهِ وَلَا يَسْتَحْسِرُونَ * يُسَبِّحُونَ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ لَا يَفْتُرُونَ» الأنبياء: ١٩ – ٢٠

(از اوتعالي است هر كه و هر چه در آسمانها و زمين است، (و لذا تنها شايسته پرستش او است) و كساني كه در پيشگاه وي هستند (و مقرّبان درگاه پروردگارند، يعني ملائکه) از پرستش او سر باز نمي‌زنند و خويشتن را بالاتر از عبادتش نمي‌دانند و (از بندگي شبانه‌روزي خود هرگز) خسته نمي‌گردند. شب و روز (دائماً به تعظيم و تمجيد الله مشغولند و پيوسته) سرگرم تسبيح و تقديسند و سستي به خود راه نمي‌دهند).

3) ابلاغ وحی به پیامبران:

یکی دیگر از مسؤلیت های ایشان آوردن پیامهای الهی برای بندگان برگزیده الله است، تا آن را به مردم ابلاغ نموده و حجت را بر ایشان تمام کنند، الله چون می دانست ملائکه شایسته حمل این امانت سترگ و سرنوشت سازند، آنها را از این طریق ارج نهاد.

4) ثبت و ضبط کردار انسانها

ملائکه موظف اند اعمال روزمره انسانها را ثبت و ضبط کنند، از این جهت الله برای هر انسانی دو ملک را تعیین نموده تا یکی از آنها کردارهای پسندیده و دیگری اعمال ناپسند را ثبت و گردآوری نمایند، و ضمنا مأمور حسنات را سرپرست آن یکی دیگر قرار داده است:

«مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ» ق: ١٨
(انسان هيچ سخني را بر زبان نمي‌راند مگر اين كه ملکي، مراقب و آماده (براي دريافت و نگارش) آن سخن است).
در جایی دیگر می فرماید: «وَإِنَّ عَلَيْكُمْ لَحَافِظِينَ (10) كِرَامًا كَاتِبِينَ (11) يَعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ»الانفطار: ١٠ – ١٢
(بدون شكّ نگاهباناني بر شما گمارده شده‌اند. نگاهباناني كه (در پيشگاه پروردگار مقرّب و) محترم هستند و پيوسته (اعمال شما را) مي‌نويسند. مي‌دانند هركاري را كه مي‌كنيد).
«أَمْ يَحْسَبُونَ أَنَّا لَا نَسْمَعُ سِرَّهُمْ وَنَجْوَاهُمْ بَلَى وَرُسُلُنَا لَدَيْهِمْ يَكْتُبُونَ» الزخرف: ٨٠

(آيا گمان مي‌برند كه ما اسرار پنهاني و سخنان درگوشي آنان را نمي‌شنويم‌؟! آري! (ما آگاه از راز و رمز ايشان و شنواي نجواي آنان بوده و) گذشته از اين، ملائکه مأمور ما در كنارشان حاضر و بر اعمالشان ناظرند و (همه كردار و گفتارشان را) مي‌نويسند وثبت و ضبط مي‌كنند).

5) قبض ارواح

یکی دیگر از وظائف ملائکه بیرون کشیدن روح از کالبد آدمیان است، زیرا بر اساس سنت تغییر ناپذیر الهی باید همه انسانها اعم از نیکوکار و بدکار، شريف و حقیر، ثروتمند و گدا، نیرومند و ناتوان، سالم و بیمار، رئیس و مرئوس و بالاخره پیامبران و خود ملائکه نیز باید بميرند و تنها ذات اقدس الهی ماندگار بماند، تا همه دریابند که چه کسی آفریننده است؟ و چه کسی مخلوق؟، و تا مردم فریب شهرت و زر و زور نخورند، آخر چطور ممکن و معقول است انسانی که ابتدا از نطفه ای ناچیز و متعفن آفریده شده و در نهایت نیز به جسدی بی جان و بدبو تبدیل خواهد شد، گرفتار دام نخوت و غرور گشته و از مسیر سعادت منحرف گردد؟!.

آری، اگر انسانها این اصل اساسی را به خوبی دریافته و بینش و منش آنان را تحت الشعاع قرار می داد، تغيير و تحولي بنيادی سراسر زندگیشان را فرا گرفته، همه در کمال سعادت و آرامش به سر می بردند و در جوی آکنده از دوستی و برادری واقعی می زیستند. قرآن کریم در آیات متعددی پیرامون مطالب گذشته می فرماید: «كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ (26) وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ» الرحمن: ٢٦ – ٢٧ (همه چيزها و همه كساني كه بر روي زمين هستند، دستخوش فنا مي‌گردند. و تنها ذات پروردگار با عظمت و ارجمند تو مي‌ماند و بس).
راجع به واگذاری مسؤلیت قبض ارواح به ملائکه می فرماید: «قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّكُمْ تُرْجَعُون» السجدة: ١١ (بگو: ملک مرگ كه بر شما گماشته شده است، به سراغتان مي‌آيد و جان شما را مي‌گيرد، سپس به سوي پروردگارتان بازگردانده مي‌شويد).

6) دمیدن در صور

اسرافیل علیه السلام که یکی از ملائکه مقرب الهی است طبق فرمان الله سه بار به منظور ایجاد ترس و رعب، میراندن و رستاخیز، در صور مخصوص می دمد: «وَنُفِخَ فِي الصُّورِ فَجَمَعْنَاهُمْ جَمْعًا» الكهف: ٩٩

(و (آن گاه براي دومين بار) در صور دميده مي‌شود، و ما ايشان را به گونه شگفتي (براي حساب و كتاب در يكجا) گرد مي‌آوريم).
و یا می فرماید: «يَوْمَ يُنْفَخُ فِي الصُّورِ عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ وَهُوَ الْحَكِيمُ الْخَبِيرُ» الأنعام: ٧٣

(در آن روزي كه (براي اعلان رستاخيز) در صور دميده شود. داناي آشكار و پنهان است (و در كار او گذشته و حال و آينده يكسان است. او آگاه از همه چيزهائي است كه نهان از حواسّ و ابصار، يا قابل رؤيت در ليل و نهار است) و او حكيم (در كردار و) آگاه (از احوال انسان، و مطّلع از بواطن و ظواهر جهان) است).

[fusion_youtube id=”6RBJWfwSuGw” width=”750″ height=”400″ autoplay=”no” api_params=”” class=””/] مختصر از وظایف ملک الموت ، اسرافیل و اخبار از آخر دنیا 

7) استقبال از مؤمنین در بهشت

یکی دیگر از وظائف ایشان استقبال و پذیرایی از مؤمنان در بهشت و خوشامد گویی به ایشان است، زیرا آنان در دنیا فرمانبردار اوامر الهی بوده و از دیر باز نیز پرونده کردارهایشان به وسیله این گروه از بندگان مطیع تقدیم پروردگار شده است، و لذا امروز روز شادی و ملاقات عرشیان و فرشیان مؤمن و دوستدار یکدیگر می باشد، خوشا به حال آن رادمردانی که از همین دنیای فانی و زودگذر زمینه حضور در این گردهمایی روح افزا، مراسم با شکوه اهدای جوایز و نیل به بهشت و رضوان الله را فراهم می سازند!:

«جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا وَمَنْ صَلَحَ مِنْ آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَالْمَلَائِكَةُ يَدْخُلُونَ عَلَيْهِمْ مِنْ كُلِّ بَابٍ (23) سَلَامٌ عَلَيْكُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ»الرعد: ٢٣ – ٢٤

(اين عاقبت نيكو) باغهاي بهشت است كه جاي ماندگاري (سرمدي و زيستن ابدي) است، و آنان همراه كساني از پدران و فرزندان و همسران خود به آنجا وارد مي‌شوند كه صالح، (يعني از عقائد و اعمال پسنديده‌اي برخوردار بوده) باشند (و جملگي در كنار هم جاودانه و سعادتمندانه در آن بسر مي‌برند) و ملائکه از هر سوئي بر آنان وارد (و به درودشان) مي‌آيند. (ملائکه به آنان خواهند گفت:) درودتان باد! (هميشه به سلامت و خوشي بسر مي‌بريد) به سبب شكيبائي (بر اذيّت و آزار) و استقامتي كه (بر عقيده و ايمان) داشتيد. چه پايان خوبي (داريد كه بهشت يزدان و نعمت جاويدان است).

8) نگهبانان دوزخ

الله سبحان عده ای از ملائکه سنگدل و خشن را تحت سرپرستی نوزده نفر و در رأس آنان «مالک» – علیه السلام –، مأمور و خزانه دار دوزخ قرار داده است، تا دوزخیان در کنار تعذیب بدنی از لحاظ روحی هم در عذاب و شکنجه به سر ببرند:

«يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَيْهَا مَلَائِكَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ »التحريم: ٦

(اي مؤمنان! خود و خانواده خويش را از آتش دوزخي بر كنار داريد كه افروزينه آن انسانها و سنگها است. ملائکه اي بر آن گمارده شده‌اند كه خشن و سختگير، و زورمند و توانا هستند. از الله در آنچه بديشان دستور داده است نافرماني نمي‌كنند، و همان چيزي را انجام مي‌دهند كه به آن مأمور شده‌اند).

9) کنترل تغییرات جوی

یکی دیگر از وظائف مهم ملائکه این است که نزولات آسمانی را آن طور که الله می خواهد، فرود آورند. البته این امر در دایره تصمیمات و اراده پروردگاری می گنجد که هر چه را اراده نماید تحقق یافته و هیچ احدی توانایی بازخواست و پرسش از وی را ندارد، ابو هریره رضی الله عنه حدیثی را در این مورد از پیامبر صلی الله علیه وسلم نقل می کند که:
« بَيْنَا رَجُلٌ بِفَلاَةٍ مِنَ الأَرْضِ فَسَمِعَ صَوْتًا فِى سَحَابَةٍ اسْقِ حَدِيقَةَ فُلاَنٍ. فَتَنَحَّى ذَلِكَ السَّحَابُ فَأَفْرَغَ مَاءَهُ فِى حَرَّةٍ فَإِذَا شَرْجَةٌ مِنْ تِلْكَ الشِّرَاجِ قَدِ اسْتَوْعَبَتْ ذَلِكَ الْمَاءَ كُلَّهُ». صحیح مسلم (2984)

(مردی در بیابانی از پاره ابری شنید می گفت: برو باغ فلانی را آبیاری کن. ابر هم کنار رفت و آبش را بر روی ریگزاری فروریخت که یکی از آن سیل روها همه اش را فروبرد).

10) سایر وظائف ملائکه

ملائکه علاوه بر مسؤلیتهای مزبور تکالیف دیگری نیز بر عهده دارند که امام ابن القیم الجوزیة – رحمه الله – قسمتی از آنها را به شرح زیریادآور شده است:
آفرینش، شکل دادن و حفظ انسان در تاریکیهای سه گانه، تعیین روزی، کردار، پایان عمر، سرنوشت، ثبت و ضبظ کردار و گفتار، قبض روح وی و فراهم کردن زمینه عذاب و سعادت در برزخ و پس از رستاخیز.
و همچنین ایشان اند که مؤمنان را تایید و تقویت کرده، آنچه را مورد نیاز است به آنها آموزش می دهند، در برابر دشمنان از آنان دفاع خواهند کرد، در دنیا و آخرت دوست و همیارشان هستند، نوید خیر و خوبی به ایشان داده و از بدکاریها بازشان می دارند.
بنابراین، دوستدار، نگهبان، معلم، دلسوز و دعاگوی انسانهای مطیع و فرمانبردار ملائکه هستند که در شرایط مختلف همچون: حالت خواب، دم مرگ و رستاخیز ایشان را نوید می دهند، تلاش می ورزند اهتمام جدی به قیامت داده و دنیا فریبشان ندهد، هر چه را فراموش کردند یادشان می اندازند، هر گاه در حرکت بر مسیر کمال سست و بی حال شدند برایشان تجدید قوا و تولید انرژی می نمایند و در راستای دست یابی به منافع دنیا و آخرت آنان را هدایت و یاری می دهند.
خلاصه: ایشان پیام آوران و نمایندگان الله به سوی بندگان اند که اوامر و برنامه های سرنوشت ساز الله سبحان را به اطراف و اکناف دنیا برده و در نهایت، گزارشکارها را نیز تقدیم حضور اقدس الهی خواهند کرد. إغاثة اللهفان / ابن القیم الجوزیة (2 /125- 126).