نماز جماعت
نماز جماعت
حکم نماز جماعت
نماز جماعت بر هر نمازگزار(مرد) فرض عین است مگر آنکه عذری داشته باشد
از ابوهریره روایت است که پیامبر(صلى الله عليه وسلم) فرمود: (والذی نفسی بیده، لقد هممت أن آمر بحطب فیحطب ثم آمر بالصلاة فیؤذن لها، ثم آمر رجلا فیؤم الناس، ثم أخالف إلی رجال فأحرق علیهم بیوتهم، والذی نفسی بیده، لو یعلم أحدهم أنه یجد عرقا سمینا أو مرماتین حسنتین لشهد العشاء) [1] «قسم به ذاتی که جانم در دست اوست قصد کردم که دستور دهم تا هیزم جمع کنند، سپس به گفتن اذان و اقامه‌ی نماز امر کنم آنگاه مردی را مأمور کنم تا برای مردم امامت کند سپس بسوی مردانی بروم که در نماز جماعت حاضر نشده‌اند، و خانه‌هایشان را بر سر آنها بسوزانم. قسم به ذاتی که جانم در دست اوست اگراینها می‌دانستند که استخوانی پرگوشت یا دو نیزه زیبا (مخصوص تعلیم شکار) نصیبشان می‌شود، در نماز عشاء حاضر می‌شدند».
از ابوهریره روایت است: (أتی النبی(صلى الله عليه وسلم) رجل أعمی فقال یا رسول الله، إنه لیس لی قائد یقودنی إلی المسجد، فسأل رسول الله(صلى الله عليه وسلم) أن یرخص له فیصلی فی بیته، فرخص له، فلما ولی دعاه فقال: هل تسمع النداء بالصلاة؟ فقال نعم. قال: فأجب)[2] «مردی نابینا نزد پیامبر(صلى الله عليه وسلم) آمد و گفت: ای رسول خدا! راهنمایی ندارم که مرا به مسجد ببرد، از پیامبر(صلى الله عليه وسلم) خواست به او اجازه دهد تا نمازش را در خانه بخواند، پیامبر(صلى الله عليه وسلم) به او اجازه داد. وقتی (مرد نابینا) پشت کرد که برود، پیامبر(صلى الله عليه وسلم) او را صدا زد و فرمود: آیا صدای اذان را می‌شنوی؟ (آن مرد) گفت: بله. پیامبر(صلى الله عليه وسلم) فرمود: پس اجابت کن».
از عبدالله روایت است: (من سره أن یلقی الله غدا مسلما، فلیحافظ علی هْؤلاء الصلوات حیث ینادی بهن، فإن الله شرع لنبیکم سنن الهدی، و إنهن من سنن الهدی، و لو أنکم صلیتم فی بیوتکم کما یصلی هذا المتخلف فی بیته لترکتم سنة نبیکم، و لو ترکتم سنة نبیکم لضللتم، و ما من رجل یتطره فیحسن الطهور ثم یعمد إلی مسجد من هذه المساجد إلاکتب الله له بکل خطوة یخطوها حسنة، و یرفعه بها درجة، و یحط عنه بها سیئة، و لقد رأیتنا و ما یتخلف عنها إلا منافق معلوم النفاق، ولقد کان الرجل یؤتی به یهادی بین الرجلین حتی یقام فی الصف)[3] «هر کس دوست دارد فردا (روز قیامت) با الله در حالت مسلمانی ملاقات کند، باید بر این نمازها در هر جائیکه ندا داده می‌شود، محافظت کند؛ چراکه خداوند برای پیامبرتان سنتهای هدایت را وضع کرده است و اینها سنتهای هدایتند، و چنانچه شما همانند این متخلف درخانه‌هایتان نماز بخوانید به راستی سنت پیامبرتان را ترک کرده‌اید و اگر سنت پیامبرتان را ترک کنید گمراه می‌شوید. هرکس به نحو احسن وضو بگیرد، سپس به یکی از این مساجد برود، خداوند باهر گامی که بر می‌دارد حسنه‌ای را برای او می‌نویسد و به واسطه آن درجه‌ای از او را بالا می‌برد و گناهی را از او پاک می‌کند و ما می‌دیدیم که تنها منافقین معلوم النفاق از نماز جماعت تخلف می‌کردند. و شخص را در حالی به مسجد و صف نماز می‌آوردند که در میان شانه‌های دونفر حمل می‌شد».
از ابن عباس روایت است که پیامبر(صلى الله عليه وسلم) فرمود: (من سمع النداء فلم یأته، فلاصلاة له، إلا من عذر)[4] «کسی که اذان را بشنود و به سوی آن (یعنی به مسجد) نرود، نمازش صحیح نیست مگر اینکه عذری داشته باشد».
فضیلت نماز جماعت
از ابن عمر روایت است که پیامبر(صلى الله عليه وسلم) فرمود: (صلاة الجماعة تفضل صلاة الفذ بسبع و عشرین درجة)[5] «نماز جماعت بیست و هفت درجه بر نماز فرادا برتری دارد». از ابوهریره روایت است که پیامبر(صلى الله عليه وسلم) فرمود: (صلاة الرجل فی الجماعة تضعف علی صلاته فی بیته و فی سوقه خمسا و عشرین ضعفا، و ذلک أنه إذا توضأ فأحسن الوضوء، ثم خرج إلی المسجد لایخرجه إلا الصلاة، لم یخط خطوة إلا رفعت له بها درجة، وحط عنه بها خطیئة، فإذا صلی لم تزل الملائکة تصلی علیه مادام فی مصلاه، اللهم صل علیه، اللهم ارحمه، و لایزال أحدکم فی صلاة ما انتظر الصلاة)[6] «نماز جماعت بیست و پنج برابر نمازی که در خانه و بازار خوانده می‌شود، ثواب دارد؛ بدان جهت که وقتی شخص به خوبی وضو می‌گیرد و تنها برای خواندن نماز به مسجد رود، با هر قدمی که برمی‌دارد، درجه‌ای بالا می‌برود و گناهی از او بخشوده می‌شود، پس هنگامی که نماز خواند تا زمانی که در محل نمازش است، ملائکه بر او درود می‌فرستند (و می‌گویند) خداوندا! بر او صلوات بفرست، خداوندا! به او رحم کن، و تا زمانی که هر کدام از شما در انتظار نماز باشد گویا در نماز است».
از ابوهریره روایت است که پیامبر(صلى الله عليه وسلم) فرمود: (من غدا إلی المسجد وراح أعد الله له نزله من الجنة کلما غدا أو راح)[7] «هر کس به مسجد رفت و آمد کند، در هر رفت و آمدی، الله (وسایل) پذیرایی‌ای برایش در بهشت آماده می‌کند».
آیا زنان در نماز جماعت حاضر شوند؟
برای زنان جایز است که به مساجد بروند و در نماز جماعت شرکت کنند به شرطی که از چیزهایی که شهوت برانگیز است و موجب فتنه می‌شود از جمله آرایش و بوی خوش، بپرهیزند.[8]
از ابن عمر روایت است که پیامبر(صلى الله عليه وسلم) فرمود: (لا تمنعوا نساءکم المسجد و بیوتهن خیر لهن)[9] «زنانتان را از رفتن به مساجد منع نکنید ولی خانه‌هایشان برای آنان بهتر است».
از ابوهریره روایت است که پیامبر(صلى الله عليه وسلم) فرمود: (أیما امرأة أصابت بخورا فلاتشهدن معنا العشاء الآخرة)[10] «هرزنی که خوشبویی استعمال کند، نباید با ما در نماز (جماعت) عشا حاضر شود».
از ابوهریره روایت است که پیامبر(صلى الله عليه وسلم) فرمود: (لاتمنعوا إماء الله مساجد الله، لکن و لیخرجن و هن تفلات)[11] «زنان را از رفتن به مساجد منع نکنید لیکن آنان، بدون استعمال بوی خوش بیرون شوند».
خانه‌هایشان برای آنان بهتر است
اگرچه به زن اجازه رفتن به مسجد داده شده است ولی اگر نمازش را در خانه بخواند بهتر است، از ام حمید ساعدیه روایت است که او نزد پیامبر(صلى الله عليه وسلم) آمد و گفت: ای رسول خدا من نماز پشت سر تو را دوست دارم پیامبر(صلى الله عليه وسلم) فرمود: (قد علمت أنک تحبین الصلاة معی و صلاتک فی بیتک خیر لک من صلاتک فی حجرتک، وصلاتک فی حجرتک خیر لک من صلاتک فی دارک. و صلاتک فی دارک خیر لک من صلاتک فی مسجد قومک، و صلاتک فی مسجد قومک خیر لک من صلاتک فی مسجدی)[12] «می‌دانستم که تو دوست داری با من نماز بخوانی، اما نمازت در اتاقت بهتر از نمازت در حجره‌ات است و نمازت در حجره‌ات بهتر از نمازت در خانه‌ات است و نمازت در خانه‌ات بهتر از نمازت در مسجد قومت است و نمازت در مسجد قومت بهتر از نمازت در مسجد من است».
آداب رفتن به مسجد
از ابوقتاده روایت است: پشت سرپیامبر(صلى الله عليه وسلم) نماز می‌خواندیم (که او) سر و صدای افرادی را شنید، وقتی نمازش را تمام کرد فرمود: (ماشأنکم؟ قالوا: استعجلنا إلی الصلاة، قال: فلاتفعلوا، إذا أتیتم الصلاة فعلیکم بالسکینة، فما أدرکتم فصلوا، و ما فاتکم فأتموا)[13] «شما را چه شده است؟ گفتند برای رسیدن به نماز عجله کردیم فرمود: این کار را نکنید، هرگاه برای نماز می‌آیید باید به آرامی بیایید، به هر اندازه از نماز رسیدید آنرا بخوانید و هر قدر را که از دست دادید (بعد از سلام دادن امام) کامل کنید».
از ابوهریره روایت است که پیامبر(صلى الله عليه وسلم) فرمود: (إذا سمعتم الإقامة فامشوا إلی الصلاة و علیکم بالسکینة و الوقار، ولاتسرعوا، فما أدرکتم فصلوا و ما فاتکم فأتموا)[14] «هرگاه اقامه را شنیدید به سوی نماز بروید و (هنگام رفتن) آرامش و وقار را حفظ کنید و شتاب نکنید به هر اندازه از نماز رسیدید آنرا بخوانید و هر قدر را که از دست دادید (بعداز سلام دادن امام) کامل کنید».
از کعب بن عجره روایت است که پیامبر(صلى الله عليه وسلم) فرمود: (إذا توضأ أحدکم فأحسن وضوئه ثم خرج عامدا إلی المسجد فلا یشبکن بین أصابعه فإنه فی صلاة)[15] «هرگاه یکی از شما وضویی کامل گرفت و سپس به قصد مسجد خارج شد، انگشتانش را درهم فرو نکند، چون او در نماز است».
دعای خروج از خانه
از انس روایت است که پیامبر(صلى الله عليه وسلم) فرمود: (من قال – یعنی إذا خرج من بیته – بسم الله توکلت علی الله و لا حول و لا قوة إلا بالله، یقال له: هدیت و کفیت و وقیت و تنحی عنه الشیطان)[16] «کسی که هنگام خروج از خانه‌اش بگوید: بسم الله، توکلت علی الله و لاحول و لا قوة إلا بالله، به او گفته می‌شود: هدایت داده شدی و کفایت شدی، و (از هر بدی و شری) محافظت شدی، و شیطان از او دور می‌شود».
از ابن عباس روایت است: کنار پیامبر(صلى الله عليه وسلم) خوابیده بودم … و ضمن توصیف نماز شب پیامبر(صلى الله عليه وسلم) گفت، مؤذن اذان داد و پیامبر(صلى الله عليه وسلم) به طرف مسجد خارج شد در حالی که می‌فرمود: (اللهم اجعل فی قلبی نورا و فی لسانی نورا، و اجعل فی سمعی نورا، و اجعل فی بصری نورا، واجعل من خلفی نورا، و من أمامی نورا و اجعل فی فوقی نورا و من تحتی نورا اللهم أعطنی نورا)[17] «خداوندا! در قلب، زبان، شنوایی و بینایی‌ام روشنایی قرار بده، و پشت سر، جلو، بالا و پایینم را نورانی گردان، خداوندا! به من نوری عطا کن».
دعای ورود به مسجد
از عبدالله بن عمرو بن عاص روایت است که پیامبر(صلى الله عليه وسلم) وقتی وارد مسجد می‌شد می‌فرمود: (أعوذ بالله العظیم و بوجهه الکریم و سلطانه القدیم من الشیطان الرجیم)[18] «پناه می‌برم به خدای بزرگ و به وجه کریم و سلطان قدیمش از شیطان مطرود».
از فاطمه دختر پیامبر(صلى الله عليه وسلم) روایت است که گفت: پیامبر(صلى الله عليه وسلم) وقتی وارد مسجد می‌شد می‌فرمود: (بسم الله، والسلام علی رسول الله، اللهم اغفرلی ذنوبی و افتح لی أبواب رحمتک) «به نام خدا، سلام بر رسول خدا، خداوندا گناهانم را بیامرز و درهای رحمتت را بر من بگشای» و وقتی که (از مسجد) خارج می‌شد می‌فرمود: (بسم الله، والسلام علی رسول الله، اللهم اغفرلی ذنوبی و افتح لی أبواب فضلک)[19]. «بنام خدا و سلام بر رسول الله، بار خدایا گناهانم را بیامرز و درهای فضلت را بر من بگشای».
[1]) متفق علیه : خ (644/125/2). این لفظ بخاری است، م (651/451/1)، بنحوه، د (544/251/2)، جه (791/259/1)، ابوداود و نسائی جمله آخر را روایت نکرده‌اند، نس (107/2)، نسائی بالفظ بخاری روایت کرده است.
[2]) صحیح : [مختصر م 320]، م (653/42/1)، نس (109/2).
[3]) صحیح : [ص. جه 631]، م (654 – 257 -43/1)، نس (108/2)، د (546/254/2)، جه (777/255/1).
[4]) صحیح : [ص. جه 645]، جه (793/260/1)، کم (245/1)، هق (174/3).
[5]) متفق علیه : خ (645/131/1)، م (650/450/1)، ت (215/138/1)، نس (103/2)، جه (789/259/1).
[6]) متفق علیه : خ (647/131/2)، م (649/459/1)، د (555/265/2).
[7]) متفق علیه : خ (662/148/2)، م (669/463/1).
[8]) فقه السنه (193/1).
[9]) صحیح : [ص. د 530]، د (563/274/2)، أ (1333/195/5).
[10]) صحیح : [ص. ج 2702]، م (444/328/1)، د (4157/231/11)، نس (154/8).
[11]) حسن صحیح : [ص. د 529]، د (5611/273/2)، أ (41328/193/5).
[12]) حسن : أ (1337/198/5)، خز (1689/95/3).
[13]) متفق علیه : خ (635/116/2)، م (603/421/1).
[14]) متفق علیه خ (636/117/2)، این لفظ بخاری است، م (602/420/1)، د (568/278/2)، ت (326/205/1)، نس (114/2)، جه (775/255/1).
[15]) صحیح : [ص، ت 316]، ت (384/239/1)، د (558/268/2).
[16]) صحیح : [ص، ج 6419]، د (5073/437/13)، ت (3486/154/5).
[17]) صحیح : [مختصرم 379]، م (793 – 191/530/1)، د (1340/230/4).
[18]) صحیح : [ص. د 441]، د (462/132/2).
[19]) صحیح : [ص. جه 625]، جه (771/253/1)، ت (313/197/1).
