نجاسات
نجاسات جمع نجاست است و آن هر چیزی است که صاحبان طبع سلیم آن را ناپاک دانسته و خود را از آن حفظ کنند و اگر لباسشان به آن آلوده شود آن را می‌شویند. مانند مدفوع و ادرار. [1]
اصل در اشیاء، مباح بودن و پاکی آنهاست؛ پس اگر کسی گمان کرد که چیزی نجس است، برای اثبات نجس بودن آن باید دلیل بیاورد، و اگر دلیل بر نجس بودن آن وجود نداشته باشد یا دلیلی وجود داشته باشد ولی در حد حجیت نباشد، باید آنرا به اصل حمل کرده و پاک بداند[2]. چون حکم به نجاست، حکمی تکلیفی است و بدون دلیل حکم به نجاست چیزی جایز نیست.[3]
از جمله چیزهایی که نجس بودن آنها از روی دلیل ثابت است عبارتند از:
1 و 2- ادرار و مدفوع انسان
دلیل نجس بودن مدفوع حدیث ابوهریره است که پیامبر(ص) فرمود: (إذا وطی أحدکم بنعله الأذی فإن التراب له طهور)[4] «هرگاه یکی از شما با کفشش روی ناپاکی رفت خاک برای (کفش) او پاک‌کننده است».
«الأذی»: هر چیزی که باعث أذیت شود مانند نجاست و أشغال و سنگ و خارک و غیره[5]. و منظور از «أذی» در حدیث همچنانکه واضح است نجاست است.
و اما دلیل نجس بودن ادرار حدیث أنس است که گفت: (أن أعرابیا بال فی المسجد فقام إلیه بعض القوم، فقال رسول الله(ص): دعوه ولاتزرموه، قال: فلما فرغ دعا بدلو من ماء فصبه علیه)[6] «یک نفر اعرابی (صحرانشین) در مسجد ادرار کرد بعضی از مردم به سوی او بلند شدند (تا او را منع کنند). پیامبر(ص) فرمود: او را به حال خود رها کنید وباعث حبس ادرارش نشوید. انس گفت: وقتی تمام شد (پیامبر) سطلی آب درخواست کرد و آن را بر محل ادرار ریخت».
3 و 4- مَذِیْ و وَدِیْ
مذی: آب سفید و رقیق و لزجی است که هنگام شهوت، بدون احساس لذت و فوران خارج می‌شود، بدون اینکه به دنبال آن سستی در بدن ایجاد شود و گاهی خروج آن حس نمی‌شود، زن و مرد مذی دارند.[7]
مذی نجس است و بهمین دلیل پیامبر(ص) دستور داده تا با خروج آن، آلت تناسلی شسته شود:
از علی روایت است که گفت: (کنت رجلا مذاء، و کنت أستحیی أن أسأل النبی(ص) بمکان ابنته، فأمرت المقداد بن الأسود فسأله فقال: یغسل ذکره و یتوضا)[8] «مردی بودم که مذی زیادی از من خارج می شد و به خاطر جایگاه دختر پیامبر(ص) شرم داشتم از پیامبر(ص) سؤال کنم به مقداد بن أسود گفتم تا از او سؤال کند، پس پیامبر(ص) فرمود: آلت تناسلیش را بشوید و وضو بگیرد».
اما ودی: آب سفید و غلیظی است که بعد از ادرار خارج می‌شود[9] و نجس است:
از ابن عباس روایت است که گفت: (المنی والودی و المذی، أما المنی فهو الذی منه الغسل و أما الودی و المذی فقال: اغسل ذکرک او(*) مذاکیرک و توضا وضوک للصلاة)[10] «منی وودی و مذی، اما منی چیزی است که با خارج شدن آن غسل واجب می‌شود و اما دربارة ودی و مذی گفت: آلت تناسلیت یا بیضه‌هایت را بشوی و سپس مانند وضوی نمازت وضو بگیر».
5- سرگین (فضلات) حیوانی که گوشتش خوردنی نیست
از عبدالله روایت است که گفت: (أراد النبی(ص) أن یتبرز، فقال » ائتنی بثلاثة أحجار، فوجدت له حجرین وروثة حمار، فأمسک الحجرین وطرح الروثة وقال: هی رجس)[11] «پیامبر(ص) خواست برای قضای حاجت دور شود فرمود: سه سنگ برایم بیاور، من هم دو سنگ و سرگین الاغی را پیدا کردم و برایش بردم، پیامبر دو سنگ را برداشت و سرگین را دور انداخت و فرمود این نجس است».
6- خون حَیْضْ
از اسماء دختر ابوبکر روایت است: (جاءت امرأة إلی النبی(ص) فقالت: إحدنا یصیب ثوبها من دم الحیض کیف تصنع؟ فقال: تحته ثم تقرصه بالماء ثم تنضحه، ثم تصلی فیه)[12]. «زنی نزد پیامبر(ص) آمد و گفت: اگر لباس یکی از ما به خون حیض‌آلوده شد، چکار بایدبکند؟ پیامبر(ص) فرمود: آن را از لباسش بزدایدو سپس با نوک انگشتان و آب آن را بشوید و سپس بر روی آن، آب بریزد و در آن نماز بخواند».
7- آب دهان سگ
از ابوهریره روایت است که پیامبر(ص) فرمود: (طهور إناء أحدکم إذا ولغ فیه الکلب أن یغسله سبع مرات أولاهن بالتراب)[13] «طریقه‌ی پاک کردن ظرف (کاسه) یکی از شما، زمانی که سگ در آن لیسید، چنین است که باید هفت بار آن را بشوید، بار اول با خاک».
8- مردار
مردار حیوانی است که بدون ذبح شرعی بمیرد، به دلیل فرموده پیامبر(ص): (إذا دبغ الإهاب فقد طهر)[14] «اگر پوست مردار دباغی شد پاک می‌شود» إهاب، پوست مردار را گویند.
[fusion_title size=”2″ content_align=”left” style_type=”single solid” sep_color=”” class=”” id=””]موارد زیر از حکم مردار مستثنی هستند: [/fusion_title]1- مردارماهی و ملخ
به دلیل حدیث ابن عمر(رض) که گفت: پیامبر(ص) فرمود: (أحلت لنا میتتان ودمان: أما المیتتان فالحوت والجراد وأما الدمان فالکبد و الطحال)[15] «دو نوع مردار و دو نوع خون برای ما حلال شده‌اند: دومردار عبارتند از مردار ماهی و ملخ، و دو خون عبارتند از کبد و طحال».
2- مردار چیزی که خون روان ندارد مانند مگس، مورچه، زنبور عسل و مانند اینها
از ابوهریره روایت است که پیامبر(ص) فرمود: (إذا وقع الذباب فی إناء أحدکم فلیغمسه کله ثم لیطرحه، فإن فی إحدی جناحیه داء وفی الآخر شفاء)[16] «هرگاه مگس در ظرف یکی از شما افتاد، تمام آنرا در مایع ظرف فرو ببرید، سپس آن را دور بیاندازید، چون در یکی از بالهایش بیماری و در دیگری شفا است».
3- استخوان، شاخ، سم(ناخن)، مو و پَر مردار همگی پاک هستند چون اصل در آن پاکی است. و به دلیل روایت معلقی که بخاری آورده است[17]. او می‌گوید:
زهری دربارة استخوان حیوانات مرده‌ای – چون فیل و غیره – گفت: (أدرکت ناسا من سلف العلماء یمتشطون بها و یدهنون فیها22، لایرون به بأسا). «افرادی از علمای سلف را دیدم که با آن (استخوان فیل) شانه می‌کردند و در آن روغن نگهداری می‌کردند و در بکار بردن آن گناهی نمی‌دیدند».
حماد می‌گوید: پر مردار نجس نیست.
[1]) الروضة الندیه (12/1).
[2]) السیل الجرار (31/1).
[3]) صحیح : [ص. د 834]، الروضة الندیه (15/1).
[4]) صحیح [ص. د 834]، د (381/47/2).
[5]) عون المعبود (44/2).
[6]) متفق علیه : م (284/236/1)، و اللفظ له، خ (6025/449/10).
[7]) شرح مسلم للنووی (213/3).
[8]) متفق علیه : م (303/247/1)، و اللفظ له، خ (132/230/1) مختصراً.
[9]) ).فقه السنه (24/1).
*) شک از راوی حدیث است.
[10]) صحیح [ص. د 190]، هق (115/1).
[11]) صحیح : [ص. جه 253]، خز (70/39/1) و غیر عبدالله حدیث را بدون لفظ الاغ (حمار) روایت کرده‌اند، رواه : خ (156/256/1)، نس (39/1)، ت (17/13/1)، جه (314/114/1).
[12]) متفق علیه : م (291/240/1)، و اللفظ له، خ (307/410/1).
[13]) صحیح : [ص. ج 3933]، م (279 – 91 – 234/1).
[14]) صحیح : [ص. ج 511]، م (366/277/1)، د (4105/181/11).
[15]) صحیح : [ص. ج 210]، أ (96/255/1)، هق (254/1).
[16]) صحیح : [ص. ج 837]، خ (82/57/250/10)، جه (3505/1159/2).
[17]) (342/1).
