جنائز
تلقین محتضر
هرگاه کسی از مسلمانان در حالت احتضار قرار گرفت بر نزدیکانش مستحب است که کلمه شهاده را به او تلقین کنند:
از ابوسعید خدری روایت است که پیامبر(صلى الله عليه وسلم) فرمود: (لقنوا موتاکم لا إله إلا الله) [1] «به کسانی که در حال احتضار هستند لا إله إلا الله را تلقین کنید».
امر پیامبر(صلى الله عليه وسلم) به تلقین، به این امید است که آخرین سخن محتضر لا إله إلا الله باشد. از معاذبن جبل روایت است: پیامبر(صلى الله عليه وسلم) فرمود: (من کان آخر کلامه لا إله إلا الله دخل الجنة)[2] «کسی که آخرین سخنش لا إله إلا الله باشد، داخل بهشت می‌شود».
و چون روحش تسلیم شد بر بازماندگانش رعایت موارد زیر لازم است:
1 و 2 چشمهای میت را ببندند و برای او دعا کنند
از ام سلمه روایت است: پیامبر(صلى الله عليه وسلم) بر ابوسلمه وارد شد در حالی که چشمهایش باز بود، پیامبر(صلى الله عليه وسلم) چشمهای ابوسلمه را بست و فرمود: (إن الروح إذا قبض تبعه البصر) «وقتی که روح قبض شود، چشم آنرا دنبال می‌‌کند برخی از نزدیکانش شیون و گریه کردند، پیامبر(صلى الله عليه وسلم) فرمود: (لاتدعوا علی أنفسکم إلا بخیر، فإن الملائکة یؤمنون علی ما تقولون) «دعای خیر برای خودتان کنید، چون ملائکه بر آنچه می‌گویید آمین می‌گویند» سپس فرمود: (اللهم اغفر لإبی سلمة، و ارفع درجته فی المهدیین، و اخلفه فی عقبه فی الغابرین، و اغفرلنا و له یا رب العالمین، و افسح له فی قبره، و نور له فیه)[3] «پرودرگارا! گناهان ابو سلمه را بیامرز و مقام او را در میان هدایت یافتگان رفیع فرما و از فرزندانش جانشینی برای او در میان بازماندگان قرار بده، ای پروردگار عالیمان! گناهان ما و او را بیامرز و قبرش را گشاد و فراخ و نورانی فرما».
3- پوشاندن او با پارچه‌ای که تمام بدنش را فرا گیرد
از عایشه روایت است: (أن رسول الله(صلى الله عليه وسلم) حین توفی سجی ببرد حبرة)[4] «وقتی پیامبر(صلى الله عليه وسلم) فوت کرد با پارچه‌ای خط‌دار یمانی پوشانده شد».
4- عجله برای تجهیز و خارج کردن آن برای دفن
از ابوهریره روایت است که پیامبر(صلى الله عليه وسلم) فرمود: (أسرعوا بالجنازة فإن تک صالحة فخیر تقدمونها علیه، و إن تکن غیر ذلک فشر تضعونه عن رقابکم)[5] «در تجهیز و دفن جنازه عجله کنید؛ چون اگر (جنازه) انسانی صالح باشد، خیری را به او می‌رسانید، در غیر اینصورت شری است که از گردنتان پائین می‌گذارید».
5- بعضی از نزدیکان میت باید فورا اقدام به پرداخت دیون میت از داراییهایش نمایند اگرچه قرض تمام مالش را فرا گیرد
از جابر بن عبدالله روایت است: (مات رجل، فغسلناه و کفناه و حنطناه، و وضعناه لرسول الله(صلى الله عليه وسلم) حیث توضع الجنائز، عند مقام جبرئیل ثم آذنا رسول الله(صلى الله عليه وسلم) بالصلاة علیه فجاء معنا خطی، ثم قال: لعل علی صاحبکم دینا، قالوا: نعم دیناران، فتخلف، فقال له رجل منا یقال له أبو قتادة: یا رسول الله هما علی فجعل رسول الله(صلى الله عليه وسلم) یقول: هما علیک و فی مالک و المیت منهما بری، فقال نعم فصلی علیه، فجعل رسول الله(صلى الله عليه وسلم) إذا لقی أبا قتادة یقول: ما صنعت الدیناران؟ حتی کان آخر ذلک قال: قد قضیتهما یا رسول الله، قال: الآن حین بردت علیه جلده)[6]. «مردی فوت کرد، او را غسل داده و کفن کردیم و بوی خوش به او زدیم و آنرا برای پیامبر(صلى الله عليه وسلم) در محل مخصوص جنازه نزد مقام جبرئیل قرار دادیم. پیامبر(صلى الله عليه وسلم) را برای خواندن نماز خبر کردیم چند قدمی با ما آمد، سپس فرمود: شاید دوست شما دینی بر گردن داشته باشد، گفتند: بله، دو دینار بدهکار است، پیامبر(صلى الله عليه وسلم) برگشت، مردی از ما که به او ابوقتاده گفته می‌شد به او گفت: ای رسول خدا! پرداخت آن دو دینار بر عهده من، پیامبر(صلى الله عليه وسلم) چند مرتبه فرمود: آیا آن دو دینار بر عهده توست و از مال تو پرداخت می‌شود و میت از آن بری است؟ گفت بله، سپس بر او نماز خواند، بعد از آن پیامبر(صلى الله عليه وسلم) هر وقت ابوقتاده را می‌دید، می‌فرمود: با آن دو دینار چه کردی؟ بعد از مدتی (ابوقتاده) گفت: ای رسول خدا آنها را پرداخت کردم، پیامبر(صلى الله عليه وسلم) فرمود: الان عذاب از او برداشته شد».
[1]) صحیح : [الإرواء 686]، م (916/631/2)، د (3101/386/8)، ت (983/225/2)، جه (1445/464/1)، نس 5/4).
[2]) صحیح : [ص. د 2673]، د (3100/385/8).
[3]) صحیح : [الجنائز 12]، م (920/634/2)، د (3102/387/8)، در روایت ابوداود جمله «إن الروح» وجود ندارد.
[4]) متفق علیه : م (942/651/2)، مسلم حدیث را بصورت مختصر روایت کرده است، خ (1241/113/3)، بخاری حدیث را بصورت طولانی روایت کرده است.
[5]) متفق علیه : خ (131/182/3)، م (944/651/2)، د (3165/469/8)، ت (1020/1)، نس (42/4).
[6]) صحیح : [الجنائز 16]، کم (58/2)، هق 74/6).
